sygn. XXV C 1000/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 października 2017 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSR (del.) Kamil Gołaszewski

Protokolant sekr. sądowy Malwina Szcześniak - Adamczuk

po rozpoznaniu 26 października 2017 roku na rozprawie

sprawy z powództwa Fundacji (...) w Z. działającej na rzecz L. M.

przeciwko Bankowi (...) SA we W.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

1. pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego z 30 lipca 2015 roku o numerze (...), któremu klauzulę wykonalności nadano postanowieniem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa z 28 sierpnia 2015 r., sygn. II Co 2586/15, w zakresie:
2. kapitału co do kwoty 435.048,48 zł (czterysta trzydzieści pięć tysięcy czterdzieści osiem złotych czterdzieści osiem groszy),
3. zaległych odsetek za okres od 25 czerwca 2007 r. do 8 grudnia 2014 r. w wysokości 6.455,42 zł,
4. odsetek karnych za okres od 9 grudnia 2014 r. do 29 lipca 2015 r. w wysokości 31.380,49 zł,
5. kosztów i upomnień w wysokości 4,20 zł,
6. dalszych odsetek od kwoty kapitału 452.836,53 zł od 30 lipca 2015 roku do dnia zapłaty,
7. dalszych odsetek od kwoty 6.455,42 zł od 30 lipca 2015 roku do dnia zapłaty;
8. w pozostałym zakresie oddala powództwo;

III.  zasądza od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. na rzecz Fundacji (...)z siedzibą w Z. kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

1. nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. kwotę 1.000 zł (tysiąc złotych) tytułem kosztów sądowych.

sygn. XXV C 1000/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 01.06.2017 r. nadanym na poczcie w dniu 02.06.2017 r. Fundacja (...), działając na rzecz L. M., wniosła o pozbawienie wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 30.07.2015 r. o nr (...) (dalej: BTE) wystawionego przez Bank (...) S.A. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na mocy postanowienia referendarza sądowego Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W. z dnia 28.08.2015 r. w sprawie o sygn. akt II Co 2586/15 oraz o zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła m.in. zarzuty niewymagalności zobowiązania stwierdzonego w BTE i nieudowodnienia przez pozwanego wysokości zadłużenia stwierdzonego w BTE. ( pozew – k. 4-23; koperta – k. 45)

W odpowiedzi na pozew Bank (...) S.A. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu wg norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany podniósł m.in. brak legitymacji procesowej powoda oraz dowodził zgodności z prawem i dobrymi obyczajami zawartej z L. M. umowy kredytu, będącej podstawą wystawienia BTE. Do odpowiedzi na pozew pozwany dołączył dokumenty wskazujące na treść łączącego strony stosunku prawnego i kształtowania się wysokości zadłużenia L. M. wobec pozwanego. ( odpowiedź na pozew – k. 56-74)

W piśmie z dnia 07.08.2017 r. powódka podtrzymała powództwo, wskazując jednocześnie, że uchwałą zarządu fundacji z dnia 12.06.2017 r., na którą wyrazili zgodę fundatorzy, zmieniono statut fundacji w ten sposób, że wskazano w nim wprost, że powódka może wytaczać powództwa na rzecz osób trzecich. (pismo z dnia 07.08.2017 r. – k. 224-227)

W piśmie z dnia 18.08.2017 r. pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie, wyjaśniając jednocześnie, że kwota odsetek na dzień 08.12.2014 r. wynosiła 6.455,42 zł oraz że w związku z wypowiedzeniem Umowy zadłużenie z niej wynikające zostało w dniu 09.12.2014 r. przeksięgowane na tzw. konta windykacyjne i przeliczone z franków na szwajcarskich na złote polskie po kursie negocjowanym (w przypadku kwoty kapitału) lub po kursie sprzedaży dewiz wynikającym z tabeli bankowej (w przypadku odsetek). (pismo z dnia 18.08.2017 r. – k. 232-236)

W piśmie procesowym z dnia 08.09.2017 r. powódka podniosła argumenty wskazujące na naruszenie przez kredytodawcę obowiązków informacyjnych, co skutkowało wprowadzeniem L. M. w błąd, jak również na sprzeczność postanowień Umowy z ustawami – prawo bankowe i prawo dewizowe oraz przepisami Kodeksu cywilnego w zakresie klauzul niedozwolonych. (pismo z dnia 08.09.2017 r. – k. 259-236)

W dalszym toku sprawy stanowisko stron nie uległo zmianie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25.06.2007 r. (...) Bank S.A. z siedzibą w W. zawarł z L. U. kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) (dalej: Umowa). Na podstawie (...) Bank S.A. udzielił L. M. kredytu w kwocie 334.000,00 zł waloryzowanego do franka szwajcarskiego (§ 2 ust. 1 Umowy). Strony uczyniły integralną częścią Umowy „Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe i Pożyczek Hipotecznych” (dalej: OWKM; § 1 ust. 2 Umowy). (Umowa – k. 90-91)

(...) Bank S.A. był uprawniony do wypowiedzenia Umowy m.in. w razie nieterminowej spłaty kredytu (§ 15 ust. 1 pkt 1) oraz § 16 ust. 1 OWKM). Następnego dnia po upływie okresu wypowiedzenia kredytobiorca zobowiązany był do natychmiastowego zwrotu wykorzystanego i niespłaconego kredytu wraz z pozostałymi należnościami banku wynikającymi z Umowy (§ 16 ust. 2 OWKM). ( (...) k. 92-97)

W dniu 25.06.2007 r. strony Umowy zawarły Aneks nr (...) do Umowy, w którym określono m.in., że 356 rat będzie płatnych do 30-go dnia każdego miesiąca począwszy od 30.10.2007 r. do 30.05.2037 r. (§ 1 ust. 1 Aneksu nr (...)). (Aneks nr (...) – k. 100-101)

W dniu 15.11.2011 r. strony Umowy zawarły Aneks nr (...) do Umowy, w którym określono m.in., że począwszy od 30.11.2011 r. kredytobiorca będzie dokonywał spłat rat kapitałowo-odsetkowych we frankach szwajcarskich (§ 1 ust. 2 Aneksu nr (...)). Zgodnie z § 1 ust. 9 Aneksu nr (...) w dniu wystawienia przez bank bankowego tytułu egzekucyjnego wszystkie wymagalne należności banku wynikające z Umowy wyrażone w innej walucie niż złoty zostaną przeliczone na złotego polskiego według kursu sprzedaży franka szwajcarskiego prezentowanego w „Tabeli kursów” obowiązującej u kredytodawcy w chwili wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. (Aneks nr (...) – k. 104-105)

W dniu 04.01.2013 r. Bank (...) S.A. przejął (...) Bank S.A. w wyniku połączenia obu banków. (odpis pełny z KRS pozwanego – k. 167-212)

1. M. opóźniała się z zapłatą rat kredytu udzielonego na podstawie Umowy. (zaświadczenie o wysokości spłat rat – k. 77-78)

Pismem z dnia 19.05.2014 r. pozwany wypowiedział Umowę. Wypowiedzenie zostało odebrane przez L. M. w dniu 27.05.2014 r. (wypowiedzenie z dnia 19.05.2014 r. wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru – k. 107-108, pełnomocnictwo dla osoby składającej wypowiedzenie – k. 109)

W dniu 09.12.2014 r. pozwany przeksięgował zadłużenie wynikające z Umowy na tzw. konta windykacyjne. Kwota kapitału wynosząca 127.147,70 CHF została przeliczona po kursie wynoszącym 3,5615 PLN/CHF. Kwota odsetek wynosząca 1.801,53 CHF została przeliczona po kursie sprzedaży dewiz banku określonym w „tabeli kursowej” wynoszącym 3,5833 PLN/CHF. (zaświadczenie o wysokości spłat rat – k. 77-78, potwierdzenie transakcji – k. 253, tabela kursowa (...)– k. 252)

W dniu 30.07.2015 r. pozwany wystawił bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) (dalej: BTE) stwierdzający zadłużenie L. M. z tytułu Umowy na dzień wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego w łącznej kwocie 490.676,64 zł, w tym 452.836,53 zł tytułem spłaty kapitału, biorąc za podstawę wysokość zadłużenia w polskich złotych określoną w dniu 09.12.2014 r. (BTE – k. 110, pełnomocnictwo dla osoby wystawiającej BTE – k. 111, zaświadczenie o wysokości spłat rat – k. 77-78)

Tytuł wykonawczy został wykonany do kwoty 17.788,05 zł zaliczonej na poczet spłaty kapitału. (zaświadczenie o wysokości spłat rat – k. 77-78)

1. M. wyraziła zgodę na wytoczenie pozwanemu przez powódkę przedmiotowego powództwa. (zgoda – k. 293)

Powódka jest fundacją, której celem jest m.in. (...). (statut – k. 25-28)

Ustalając stan faktyczny, sąd oparł się na zgromadzonych w aktach sprawy ww. dokumentach, które nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności, tworzyły spójny i logiczny obraz stanu faktycznego oraz miały kluczowe znaczenie dla sprawy ze względu na podstawę rozstrzygnięcia sporu.

Pozostałe zgromadzone w aktach sprawy dokumenty sąd uznał za nieprzydatne do rozstrzygnięcia sprawy w świetle jej podstawy.

Sąd oddalił wnioski o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków – P. T. i M. M. jako zgłoszone na okoliczności bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

W sprawie niniejszej powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu egzekucyjnego zostało wniesione na rzecz L. M. przez Fundację (...). Zakres uprawnienia organizacji pozarządowej do wytaczania powództw na rzecz osób trzecich reguluje art. 61 k.p.c. Pozwany w toku procesu wywodził, że powód nie jest objęty hipotezą art. 61 § 1 k.p.c., a tym samym nie może wytaczać powództw na rzecz osób trzecich, ponieważ statut powoda nie przewiduje realizacji celu w postaci reprezentacji konsumentów przed sądami.

Przychylenie się do powyższej argumentacji powoda prowadziłoby do oddalenia powództwa bez rozpoznania istoty sprawy, dlatego też w pierwszej kolejności należy się odnieść do zarzutu braku legitymacji procesowej powódki.

Sąd nie podziela stanowiska powoda, że organizacja pozarządowa musi mieć wprost zapisany w statucie cel lub zadanie reprezentacji konsumentów przed sądami, aby móc na ich rzecz wytaczać powództwa. Zdaniem sądu „zakres zadań statutowych” organizacji pozarządowej, o którym mowa w art. 61 § 1 k.p.c. odnosi się do obszarów działania lub celów organizacji pozarządowej. W przypadku fundacji przykładowe cele ich działalności zostały wymienione w art. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, a są nimi: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska czy opieka nad zabytkami. Prezentowane przez pozwanego odmienne stanowisko prowadziłoby do nieuzasadnionego ograniczenia organizacjom pozarządowym możliwości aktywnego oddziaływania na rzeczywistość społeczną, do czego niezbędne (a w każdym razie celowe) bywa również prowadzenie sporów przed sądem na rzecz osób trzecich. W istocie należy uznać, że wytaczanie powództw przez organizacje pozarządowe na rzecz osób trzecich jest nie odrębnym celem lub zadaniem organizacji pozarządowych, ale tylko jednym ze sposobów realizacji tych celów lub zadań.

Zgodnie z § 8 statutu powódki celem fundacji jest m.in. działalność dobroczynna w szczególności w zakresie pomocy osobom zadłużonym w trudnej sytuacji życiowej i przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu osób zadłużonych. Niewątpliwie wytoczenie powództwa na rzecz zadłużonego kredytobiorcy stanowi przejaw działalności dobroczynnej, o którym mowa w § 8 statutu powódki. Powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko konsumentowi należy zaś zakwalifikować jako sprawę o ochronę konsumentów. W związku z tym należało uznać, że powód posiada legitymację do wytoczenia powództwa na rzecz materialnie legitymowanej L. M..

W związku z powyższym jedynie na marginesie należy zauważyć, że wskazywana przez powódkę zmiana jej statutu wprost przewidująca możliwość wytaczania powództw na rzecz osób trzecich nie doszła do skutku wobec niewpisania tej zmiany do Krajowego Rejestru Sądowego, co jest wymogiem skuteczności zmiany statutu określonym w art. 11 ust. 2 ustawy o fundacjach.

W związku z powyższym możliwe było rozstrzygnięcie pozostałych podniesionych przez powódkę zarzutów. W toku procesu powódka uzasadniała powództwo m.in. brakiem wymagalności roszczenia objętego przedmiotowym tytułem wykonawczym, jak również kwestionowała samo istnienie oraz wysokość stwierdzonego w nim zadłużenia. Okoliczności te stanowią podstawę pozbawienia wykonalności tytułu egzekucyjnego w ramach przesłanki określonej w art. 840 § 1 pkt 1) k.p.c. Zgodnie z tym przepisem dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wystarczające okazało się ustalenie, że kwestionowany bankowy tytuł egzekucyjny obejmuje kwoty ustalone niezgodnie z treścią wiążącej strony umowy i to jeszcze przed ewentualnym wyeliminowaniem z niej części postanowień jako abuzywnych. Jest to równoznaczne z nieprawidłowym określeniem wysokości roszczenia stwierdzonego w tytule egzekucyjnym.

Zgodnie z § 1 ust. 9 Aneksu nr (...) określającego brzmienie § 12 ust. 7 Umowy zadłużenie L. M. wynikające z Umowy miało być przeliczone z franków szwajcarskich na złote polskie według kursu sprzedaży franka szwajcarskiego prezentowanego w „Tabeli kursów” obowiązującej u kredytodawcy w chwili wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Tymczasem pozwany dokonał przeliczenia zadłużenia L. M. na podstawie kursów dewiz z dnia 09.12.2014 r., a więc z dnia pomiędzy wypowiedzeniem Umowy (26.06.2014 r.) a wystawieniem BTE (30.07.2015 r.). Tym samym wskazane w BTE zadłużenie L. M. opiewające na złote polskie zostało nieprawidłowo określone. Sąd nie miał przy tym możliwości ustalenia w jakiej części roszczenie pozwanego stwierdzone w BTE jest zasadne, ponieważ nie jest znany sądowi właściwy kursu po jakim zadłużenie powinno zostać przeliczone. Tym samym zachodziły podstawy do pozbawienia BTE wykonalności w całości.

W tym miejscu odniesienia się wymaga stanowisko pozwanego przedstawione w piśmie procesowym – załączniku do protokołu rozprawy z dnia 16.10.2017 r., w którym pozwany stwierdza, że powódka nie formułowała w procesie zarzutu niezgodności daty przewalutowania środków. Jakkolwiek stwierdzenie to jest prawdziwe, to jednak przyjęta podstawa rozstrzygnięcia mieści się w zakresie zarzutów sformułowanych przez stronę powodową. Zważyć bowiem należy, że powódka oparła powództwo również na twierdzeniu nieprawidłowym określeniu przez pozwanego wysokości roszczenia stwierdzonego w BTE. W ramach tego twierdzenia sąd mógł oceniać wszystkie elementy stosunku prawnego kredytu wpływające na wysokość roszczenia pozwanego wobec L. M.. Jest to tym bardziej uzasadnione, że na etapie wnoszenia powództwa dłużnik kwestionujący treść specyficznego tytułu egzekucyjnego jakim jest bankowy tytuł egzekucyjny nie ma wiedzy o podstawach przyjęcia przez bank określonych kwot. Dopiero po przedstawieniu przez pozwany bank twierdzeń dotyczących sposobu ustalenia kwoty stwierdzonej tytułem egzekucyjnym otwiera się po stronie dłużnika możliwość kwestionowania konkretnych pozycji rozliczenia, a w razie konieczności – udowodnienia swoich twierdzeń. Nie ma przy tym potrzeby wymagania przedstawienia dowodów przez dłużnika jeśli nieprawidłowość kwoty stwierdzonej bankowym tytułem egzekucyjnym (niezgodność sposobu jej ustalenia z treścią łączącego strony stosunku prawnego) wynika z samych twierdzeń pozwanego.

Zatem uwzględnienie powództwa w związku z nieprawidłowym określeniem wysokości zobowiązania z powodu jego przewalutowania według nieprawidłowego kursu nie stanowi wyrokowania na innej podstawie faktycznej niż powołana przez powoda, co byłoby naruszeniem art. 321 § 1 k.p.c. Co więcej, sąd nie mógł nie uwzględnić okoliczności niewłaściwego przeliczenia zadłużenia wynikającego z Umowy, ponieważ sąd ma obowiązek właściwego zastosowania prawa materialnego na podstawie ustalonego w sprawie stanu faktycznego. Stan faktyczny został zaś ustalony na podstawie zaproponowanych przez strony dowodów.

Wobec przyjęcia powyższej podstawy rozstrzygnięcia, zbędne było rozważanie pozostałych zarzutów strony powodowej, w szczególności wiążących się z abuzywnością postanowień umowy. Dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie wystarczające było ustalenie, że kwota stwierdzona tytułem egzekucyjnym ustalona została nieprawidłowo, zaś na podstawie twierdzeń stron i przedstawionego przez nie materiału dowodowego, nie jest możliwe ustalenie prawidłowej kwoty – w oparciu o treść łączącej strony umowy. Rozstrzyganie o pozostałych zarzutów, niejako na marginesie podstawowej przesłanki uwzględnienia powództwa, w sytuacji, w której rozliczenie kredytu nie jest między stronami kwestią zamkniętą byłoby z jednej strony przedwczesną, a z drugiej – mogłoby rodzić wątpliwości co do skutków zawarcia w uzasadnieniu orzeczenia takich rozważań w toku ewentualnych kolejnych postępowań. Przypomnieć natomiast należy, że pozbawienie wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego w żadnym razie nie oznacza, że na dłużniku nie spoczywa obowiązek zwrotu wypłaconych mu środków, bez względu na to, czy podstawą takiego obowiązku będą postanowienia umowy, czy też przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (nienależnym świadczeniu).

Pomimo podstaw do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w całości, powództwo zostało uwzględnione tylko w części w jakiej tytuł wykonawczy nie został jeszcze wykonany. Zgodnie z przedłożonym przez pozwanego zestawieniem spłat rat po wystawieniu BTE zadłużenie z niego wynikające zostało spłacone do kwoty 17.788,05 zł kapitału. Co do tej kwoty nie było już więc podstaw do uchylania tytułu wykonawczego, ponieważ w tym zakresie nie istnieje groźba przeprowadzenia egzekucji. W pozostałym zakresie powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

O kosztach Sąd orzekł mając na względzie art. 100 zd. 2 k.p.c., który stanowi, że sąd może włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeśli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania. Sąd uznał, że taki przypadek zachodzi w sprawie niniejszej i obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu wszystkich poniesionych przez powódkę kosztów. Na koszty te składa się wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika (art. 98 § 2 k.p.c.), które zgodnie z § 2 pkt 6) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015 r., poz. 1804) wynosi 10.800,00 zł. Sąd nie znalazł podstaw do zasądzenia na rzecz powódki dwukrotności kosztów zastępstwa procesowego, który to wniosek strona zawarła w pozwie.

Ponadto, w związku ze zwolnieniem powódki od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od pozwu, sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych obciążył pozwanego obowiązkiem zapłaty opłaty od pozwu w kwocie 1.000 zł.

Wobec powyższego, sąd orzekł jak w sentencji wyroku.