Sygn. akt VI ACa 1155/11

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Anna Orłowska (spr.)

Sędzia SA– Wanda Lasocka

Sędzia SA – Krzysztof Tucharz

Protokolant: – sekr. sądowy Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2012 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

przeciwko Bankowi (...) S.A. w W.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 23 lutego 2011 r.

sygn. akt XVII AmC 143/10

1. oddala apelacje obu stron;
2. znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1155/11

UZASADNIENIE

Powód - Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w pozwie skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. w W. wniósł o uznanie za niedozwolone postanowień zawartych we wzorcach umownych o nazwie „Zbiór ogólnych zasad kredytowania w zakresie udzielania kredytów hipotecznych” oraz „Umowa kredytu hipotecznego dla osób fizycznych” o treści.:

1. a) „Kredytobiorca przelewa na Bank wierzytelności, w tym także wierzytelności przyszłe z umów ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia spłaty kredytu oraz umów ubezpieczenia na życie, w tym także umów, które będą zawarte w przyszłości, z zastrzeżeniem warunku rozwiązującego, iż w przypadku spłaty wszystkich należności wynikających z umowy następuje zwrotne przeniesienie wierzytelności na Kredytobiorcę.” - zawartą w §5 ust. 2 Zbioru ogólnych zasad kredytowania;
2. b) „Określona w umowie ubezpieczenia suma ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych musi być równa co najmniej wartości nieruchomości lub kwocie z oświadczenia o poddaniu się egzekucji cokolwiek jest mniejsze.” - zawartą w §5 ust. 3 Zbioru ogólnych zasad kredytowania;
3. c) „Kredytobiorca zobowiązany jest informować Bank o zajściu zdarzeń mogących stanowić podstawę do żądania od towarzystw ubezpieczeniowych wypłaty odszkodowania z tytułu likwidacji szkód, powstałych na nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia spłaty kredytu, a Bank może zażądać przekazania na rachunek Banku środków wypłaconych przez towarzystwa ubezpieczeniowe tytułem likwidacji szkód.” - zawartą w §5 ust. 4 Zbioru ogólnych zasad kredytowania;
4. d) „Składka ubezpieczeniowa z tytułu ubezpieczenia pomostowego i niskiego wkładu własnego podlega zwrotowi na wniosek Kredytobiorcy proporcjonalnie do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych, w których towarzystwo ubezpieczeniowe nie świadczyło ochrony ubezpieczeniowej.” - zawartą w §5 ust. 15 Zbioru ogólnych zasad kredytowania;
5. e) „Składka ubezpieczeniowa z tytułu ubezpieczenia kredytu na okres pomostowy, w okresie ubezpieczenia wynosi ...% kwoty udzielonego kredytu za każdy rozpoczęty miesiąc kalendarzowy okresu ubezpieczenia.” - zawartą w §12 ust. 5 wzorca - Umowa kredytu hipotecznego dla osób fizycznych;
6. f) „Kredytobiorca jest zobowiązany w okresie kredytowania do dostarczania - na wniosek Banku nie częściej niż raz na 12 miesięcy lub gdy Bank poweźmie informację o spadku wartości nieruchomości - aktualnej (nie starszej niż 12 miesięcy) wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu, sporządzonej przez akceptowanego przez Bank rzeczoznawcę.” - zawartą w §14 ust. 2 pkt 17 Zbioru ogólnych zasad kredytowania.

W uzasadnieniu pozwu Prezes UOKiK podniósł, iż zakwestionowane postanowienia umowne są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają uzasadnione interesy konsumentów, a zatem stanowią niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu art. 385 ¹ §1 k.c.

Postanowieniom zawartym w §5 ust. 2, 3 i 4 Zbioru ogólnych zasad kredytowania powód zarzucił, że kształtują one niekorzystną sytuację dla konsumenta poprzez wymóg ustanowienia zabezpieczenia spłaty kredytu w nieusprawiedliwionej wysokości. Powód podniósł, iż w wyniku stosowania powyższych klauzul we wzorach umów o kredyt, konsumenci są zagrożeni sytuacją, w której bank będzie miał prawo do otrzymania wszelkich kwot wynikających ze zdarzeń objętych ubezpieczeniem nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia, bez względu na wartość pozostałych do spłacenia wierzytelności banku. Nadto, w ocenie powoda, przepis §5 ust. 4 Zbioru ogólnych zasad kredytowania narusza interesy konsumentów poprzez brak skorelowania zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego z niewypłacalnością kredytobiorcy. Postanowieniom zawartym w §5 ust. 15 Zbioru ogólnych zasad kredytowania oraz §12 ust. 5 Umowy kredytu hipotecznego, powód zarzucił, że wyłączają one możliwość dochodzenia przez kredytobiorców zwrotu składki ubezpieczeniowej za niewykorzystany okres ubezpieczenia liczony co do dnia tak rozumianej ochrony ubezpieczeniowej. Odnośnie do postanowienia zawartego w §14 ust. 2 pkt 17 Zbioru ogólnych zasad kredytowania, powód podniósł, iż w sposób nieuzasadniony przerzuca ono na kredytobiorcę ryzyko prowadzonej przez bank działalności kredytowej.

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) S A. w W. wniósł o oddalenie powództwa podnosząc, iż zakwestionowane zapisy nie naruszają interesów konsumentów ani nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Pozwany wskazał, iż przepisy §5 ust. 2, 3 i 4 Zbioru ogólnych zasad kredytowania mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu i ochronę tak spłaty wierzytelności banku, jak i wartości nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia, co pośrednio chroni konsumenta przed negatywnymi zdarzeniami w postaci konieczności ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu w przypadku zaistnienia okoliczności objętych ubezpieczeniem nieruchomości i następczym spadkiem jej wartości. W odniesieniu do zarzutów kierowanych pod adresem §5 ust. 15 Zbioru ogólnych zasad kredytowania, pozwany dostrzegł konieczność zmian porozumień zawartych z towarzystwami ubezpieczeniowymi w taki sposób, aby rozliczenie zapłaconych przez kredytobiorcę składek było możliwe co do dnia świadczonej ochrony ubezpieczeniowej, a nie jak dotychczas - do miesiąca kalendarzowego. Zdaniem pozwanego zapis §12 ust. 5 wzorca - Umowa kredytu hipotecznego dla osób fizycznych - nie kształtuje samodzielnie praw i obowiązków konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Również §14 ust.2 pkt 17 Zbioru ogólnych zasad kredytowania nie narusza interesów konsumentów, gdyż jego stosowanie usprawiedliwione jest przepisami rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego. Według pozwanego żądanie przez bank wyceny nieruchomości raz w roku nie prowadzi do nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków w stosunku obligacyjnym na niekorzyść konsumenta i nie wpływa również znacząco niekorzystnie na sytuację ekonomiczną konsumenta.

Wyrokiem z dnia 23 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone i zakazał wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści:

1. a) „Składka ubezpieczeniowa z tytułu ubezpieczenia pomostowego i niskiego wkładu własnego podlega zwrotowi na wniosek Kredytobiorcy proporcjonalnie do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych, w których towarzystwo ubezpieczeniowe nie świadczyło ochrony ubezpieczeniowej.”;
2. b) „Kredytobiorca jest zobowiązany w okresie kredytowania do dostarczania na wniosek Banku nie częściej niż raz na 12 miesięcy lub gdy Bank poweźmie informację o spadku wartości nieruchomości - aktualnej (nie starszej niż 12 miesięcy) wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu, sporządzonej przez akceptowanego przez Bank rzeczoznawcę”.

W pozostałej części Sąd Okręgowy oddalił powództwo, orzekł o kosztach postępowania i zarządził publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanego.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło po dokonaniu następujących ustaleń i rozważań.

Pozwany Bank (...) S.A. w ramach prowadzonej działalności, w obrocie z konsumentami, posługuje się wzorcami umowy o nazwie „Zbiór ogólnych zasad kredytowania w zakresie udzielania kredytów hipotecznych” oraz „Umowa kredytu hipotecznego dla osób fizycznych”, które zawierają zakwestionowane przez Prezesa UOKiK postanowienia. Pozwany nie zakwestionował wiarygodności dołączonych do pozwu wzorców umownych, ani też nie zarzucił niezgodności kwestionowanych postanowień z ich treścią, dlatego też okoliczności te Sąd I instancji uznał za udowodnione na podstawie art. 230 k.p.c.

Sąd Okręgowy wskazał, iż bezspornym jest, że w niniejszym przypadku mamy do czynienia z wzorcami umownymi na których treść konsumenci nie mieli wpływu.

Odnośnie do postanowień zawartych w §5 ust. 2, 3 i 4 Zbioru ogólnych zasad kredytowania w zakresie udzielania kredytów hipotecznych, co do których powód stawia zarzut, iż są przykładem stosowania przez Bank tzw. nadzabezpieczenia, Sąd Okręgowy ocenił, iż nie mają one abuzywnego charakteru. Przy analizie treści wskazanych postanowień należy mieć na uwadze, że postanowienia te dotyczą przelewu wierzytelności na zabezpieczenie z tytułu ubezpieczenia dotyczącego nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia hipotecznego. Szkoda na tym przedmiocie wpływa niewątpliwie na zmniejszenie się wartości ustanowionego zabezpieczenia, co mogłoby powodować konieczność ustanowienia przez kredytobiorcę dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu, dlatego też uzasadnionym, z punktu widzenia banku ale również dla konsumenta, jest zapis stanowiący, iż określona w umowie ubezpieczenia suma ubezpieczenia powinna być równa co najmniej wartości nieruchomości lub kwocie z oświadczenia o poddaniu się egzekucji cokolwiek jest mniejsze, który zdaniem Sądu I instancji nie powoduje ujemnych konsekwencji dla konsumenta.

Jeżeli chodzi o zarzut powoda, iż na skutek stosowania zakwestionowanych postanowień Bank staje się beneficjentem całego wypłaconego odszkodowania, które jest wyższe od kwoty aktualnego zadłużenia konsumenta, to Sąd I instancji stwierdził, iż wierzytelność w postaci świadczenia ubezpieczeniowego ma jednolity charakter i nie może być dzielona i stopniowo uwalniana.

Zgodnie z treścią art. 510 k.c. oraz art. 101 Prawa bankowego dopuszczalne jest zawarcie umowy przelewu wierzytelności na zabezpieczenie spłaty kredytu bankowego. W umowie takiej strony powinny zawrzeć postanowienie o powrotnym przejściu wierzytelności na cedenta po spłacie przez niego kredytu, co może przybrać postać zastrzeżenia warunku rozwiązującego, którego spełnienie powoduje przejście wierzytelności z powrotem na zbywcę. Z takim ukształtowaniem umowy przelewu wierzytelności - zdaniem Sądu I instancji - mamy do czynienia w rozpatrywanym przypadku. Ponieważ cesja wierzytelności zostaje zawarta w celu zabezpieczenia wierzytelności Banku, nie może on skorzystać z nabytej wierzytelności ponad kwotę zadłużenia kredytowego, gdyż w przeciwnym wypadku naraziłby się na odpowiedzialność odszkodowawczą. W związku z powyższym, w ocenie Sądu Okręgowego, kwestionowane postanowienia umowne zawarte w § 5 ust. 2,3 i 4 wzorca - Zbiór ogólnych zasad kredytowania w zakresie udzielania kredytów hipotecznych - mają oparcie w przepisach prawa i nie kształtują praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy.

Postanowienia o treści: „Składka ubezpieczeniowa z tytułu ubezpieczenia pomostowego i niskiego wkładu własnego podlega zwrotowi na wniosek Kredytobiorcy proporcjonalnie do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych, w których towarzystwo ubezpieczeniowe nie świadczyło ochrony ubezpieczeniowej.” oraz o treści: „Składka ubezpieczeniowa z tytułu ubezpieczenia kredytu na okres pomostowy, w okresie ubezpieczenia wynosi... % kwoty udzielonego kredytu za każdy rozpoczęty miesiąc kalendarzowy okresu ubezpieczenia.” Sąd Okręgowy uznał za niedozwolone postanowienia umowne z uwagi na fakt, iż przewidują po stronie konsumenta obowiązek ponoszenia kosztów składki ubezpieczenia za każdy pełny miesiąc kalendarzowy, niezależnie od tego, czy kredytobiorca faktycznie korzystał z ochrony ubezpieczeniowej przez cały ten okres. Takie ukształtowanie treści postanowienia umownego w praktyce wyłącza możliwość dochodzenia przez konsumenta zwrotu składki ubezpieczenia za niewykorzystany okres ubezpieczenia, co stoi w sprzeczności z treścią art. 813 §1 k.c.

Sąd Okręgowy uznał za niedozwolone postanowienie umowne również zapis o treści: „Kredytobiorca jest zobowiązany w okresie kredytowania do dostarczania - na wniosek Banku nie częściej niż raz na 12 miesięcy lub gdy Bank poweźmie informację o spadku wartości nieruchomości - aktualnej (nie starszej niż 12 miesięcy) wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu, sporządzonej przez akceptowanego przez Bank rzeczoznawcę.” O abuzywności tego postanowienia świadczy zdaniem Sądu I instancji przede wszystkim to, iż umożliwia ono pozwanemu Bankowi żądanie od kredytobiorcy aktualnej wyceny nieruchomości, a w konsekwencji powoduje ponoszenie z tego tytułu przez kredytobiorcę kosztów jej sporządzenia, co pozostaje bez związku z wykonywaną umową. W praktyce może dojść do sytuacji, gdy Bank bez żadnego powodu, raz na 12 miesięcy, zobowiąże konsumenta do sporządzenia aktualnej wyceny nieruchomości, a tym samym spowoduje obciążenie go nadmiernymi i nieuzasadnionymi kosztami takiej wyceny. Dlatego też Sąd I instancji uznał, iż zakwestionowany zapis prowadzi do generowania po stronie konsumenta dodatkowych nieuzasadnionych kosztów oraz do przerzucenia na niego obowiązku monitorowania wartości nieruchomości na rynku. Ponadto zapis ten należy uznać za sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający interesy konsumentów również z tego względu, że w jego treści znalazło się zastrzeżenie, zgodnie z którym wyceny nieruchomości mogą dokonywać jedynie akceptowani przez bank rzeczoznawcy majątkowi. Takie ukształtowanie treści postanowienia umownego stanowi przejaw narzucania przez Bank konsumentowi - jako słabszej stronie umowy, uciążliwych warunków.

Apelacje od wyroku wniosły obie strony.

Powód w swojej apelacji zaskarżył orzeczenie w części, w jakiej Sąd oddalił powództwo, tj. w zakresie postanowień o treści:

- „Kredytobiorca przelewa na Bank wierzytelności, w tym także wierzytelności przyszłe z umów ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia spłaty kredytu oraz umów ubezpieczenia na życie, w tym także umów, które będą zawarte w przyszłości, z zastrzeżeniem warunku rozwiązującego, iż w przypadku spłaty wszystkich należności wynikających z umowy następuje zwrotne przeniesienie wierzytelności na Kredytobiorcę. ”

- „Określona w umowie ubezpieczenia suma ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych musi być równa co najmniej wartości nieruchomości lub kwocie z oświadczenia o poddaniu się egzekucji cokolwiek jest mniejsze.”

- „Kredytobiorca zobowiązany jest informować Bank o zajściu zdarzeń mogących stanowić podstawę do żądania od towarzystw ubezpieczeniowych wypłaty odszkodowania z tytułu likwidacji szkód, powstałych na nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia spłaty kredytu, a Bank może zażądać przekazania na rachunek Banku środków wypłaconych przez towarzystwa ubezpieczeniowe tytułem likwidacji szkód.”

Powód zarzucił wyrokowi naruszenie prawa materialnego, tj. art. 379 §2 k.c., art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 385 ³ pkt 9 k.c. oraz art. 385 ² k.c. poprzez błędną wykładnię oraz naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 §1 k.p.c. ze względu na brak wszechstronnego rozważenia wszystkich okoliczności sprawy, wyprowadzenie z zebranego materiału dowodowego wniosków nieprawidłowych pod względem logicznym.

W oparciu o powyższe powód wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie za niedozwolone i zakazanie stosowania postanowień, co do których Sąd Okręgowy oddalił powództwo oraz zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany w swojej apelacji zaskarżył wyrok w części, tj. w pkt I w zakresie uznania za niedozwolone i zakazania wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści: „Kredytobiorca jest zobowiązany w okresie kredytowania do dostarczania - na wniosek Banku nie częściej niż raz na 12 miesięcy lub gdy Bank poweźmie informację o spadku wartości nieruchomości - aktualnej (nie starszej niż 12 miesięcy) wyceny nieruchomości stanowiącej przedmiot prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu, sporządzonej przez akceptowalnego przez Bank rzeczoznawcę.”

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 385 ¹ oraz 385 ² k.c., poprzez ich błędną wykładnię, art. 137 pkt 5 Prawa bankowego poprzez jego niezastosowanie, naruszenie art. 156 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez jego niezastosowanie, a nadto obrazę prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. polegające na zupełnie swobodnym dokonaniu ustaleń, bez rozważenia zebranego w sprawie materiału i jego precyzyjnej analizy.

Mając na uwadze powyższe zarzuty pozwany wnosił o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części, względnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Pozwany wnosił również o zasądzenie od strony powodowej na rzecz swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa według norm prawem przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacje obu stron nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny zakwestionowanych w obydwu apelacjach postanowień wzorców umowy stosowanych przez pozwanego.

Jak to już wielokrotnie w swoich orzeczeniach wskazywał Sąd Apelacyjny w Warszawie, odwołując się przy tym do ugruntowanych poglądów doktryny i judykatury, postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone ma na celu dokonanie abstrakcyjnej, to jest oderwanej od konkretnej umowy i wynikającego z niej rozkładu praw i obowiązków stron, oceny abuzywnego charakteru postanowień wzorca umownego używanego w obrocie konsumenckim przez przedsiębiorcę. Kontrola abstrakcyjna polega na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy. W przypadku kontroli abstrakcyjnej ocenie podlega treść postanowienia wzorca, a nie sposób jego wykorzystania, czy jego powszechność w analogicznych wzorcach umowy. W związku z tym nie stosuje się art. 385 ² k.c., ponieważ w przypadku kontroli abstrakcyjnej nie bada się umowy, a jedynie wzorzec.

W literaturze i orzecznictwie wskazuje się, że skoro w wyniku uwzględniającego powództwo wyroku powstaje skutek w postaci zakazu stosowania danego postanowienia wzorca, niezbędnym jest aby postanowienie to wykazywało obiektywne cechy potencjalnej abuzywności, tj. w oderwaniu od okoliczności sprawy (stosunku prawnego istniejącego lub potencjalnego), w wyniku której zostało zakwestionowane. Kontrola abstrakcyjna powinna być zrealizowana w taki sposób, aby prowadziła do wyeliminowania z obrotu jedynie tych postanowień, które w stopniu graniczącym z pewnością przesądzają o abuzywności zbudowanego przy ich pomocy postanowienia umowy. Istotą kontroli tego rodzaju jest eliminacja określonych postanowień wzorców z obrotu i dostarczenie przedsiębiorcom oraz konsumentom informacji jakiego rodzaju postanowienia wzorców są niepożądane w obrocie (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 19 marca 2007 r. III SK 21/06).

Ocena nieuczciwego charakteru postanowienia wzorca umownego w ramach kontroli abstrakcyjnej, pod kątem przesłanek określonych w art. 385 ¹ k.c., wymaga dokonania przez sąd weryfikacji "przyzwoitości" konkretnej klauzuli. Sąd musi zbadać, czy oceniane postanowienie wzorca jest sprzeczne z ogólnym wzorcem zachowań przedsiębiorców wobec konsumentów, jaki należy zrekonstruować w warunkach gospodarki wolnorynkowej. Powinien ustalić, jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w braku takiej klauzuli. Jeżeli konsument byłby w lepszej sytuacji, gdyby konkretnego postanowienia wzorca nie było, należy przyjąć, że ma ono charakter nieuczciwy. Natomiast w sytuacji, gdy nie jest możliwe stwierdzenie, w jaki sposób zakres praw i obowiązków stron w określonym obszarze normowany jest przez przepisy prawa, które znalazłyby zastosowanie w braku ocenianego postanowienia zaczerpniętego z wzorca, ocena uczciwego charakteru postanowienia wymaga odwołania się do opartego na dobrych obyczajach w gospodarce rynkowej wzorca zachowań przedsiębiorców, zrekonstruowanego z założeniem, że to konsument ma być głównym beneficjentem rywalizacji między przedsiębiorcami ( por. wyrok SN z 19 marca 2007 r., sygn. III SK 21/06, LEX nr 396113 oraz wyrok SN z 11 października 2007 r., sygn. III SK 19/07, LEX nr 496411).

Abstrakcyjna ocena abuzywności postanowienia wzorca powinna uwzględniać dwa kryteria wskazane w art. 385 ¹ k.c. – sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów konsumenta. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04 „rażące naruszenie interesów konsumenta” – w rozumieniu ww. przepisu – oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku.

Przenosząc powyższe uwagi o charakterze ogólnym na grunt niniejszej sprawy, nie sposób uznać, aby zakwestionowane w apelacji powoda trzy postanowienia zawarte w §5 ust. 2, §5 ust. 3 i §5 ust. 4 Zbioru ogólnych zasad kredytowania miały charakter niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu art. 385 ¹ § k.c. Podzielając w tym zakresie ocenę Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, iż wymienione klauzule nie mają charakteru abuzywnego. Zarzuty zaprezentowane w apelacji, koncentrujące się na kwestii tzw. nadzabezpieczenia, abstrahują od istoty przelewu wierzytelności na zabezpieczenie, pomijając kwestie podstawy, zasad, celu i funkcji gospodarczej tej instytucji.

Wskazać należy, iż stosownie do art. 101ust. 1 Prawa bankowego, zabezpieczenie wierzytelności banku może być dokonane w drodze przeniesienia na bank przez dłużnika lub osobę trzecią, do czasu spłaty zadłużenia wraz z należnymi odsetkami i prowizją, prawa własności rzeczy ruchomej lub papierów wartościowych. W wyroku z dnia 8 marca 2005 r. o sygnaturze IV CK 628/04 Sąd Najwyższy stwierdził, iż w świetle postanowień art. 510 k.c. oraz art. 101 Prawa bankowego dopuszczalne jest zawarcie umowy przelewu wierzytelności na zabezpieczenie spłaty kredytu bankowego. Umowa taka, o ile strony nie postanowiły inaczej, wywołuje skutek rozporządzający i przenosi wierzytelność na cesjonariusza, a strony powinny zawrzeć w niej postanowienie o powrotnym przejściu wierzytelności na cedenta po spłacie przez niego kredytu, co może przybrać postać zastrzeżenia warunku rozwiązującego, którego spełnienie powoduje ipso iure przejście wierzytelności z powrotem na zbywcę. Nie ulega kwestii, iż takie ukształtowanie umowy przelewu wierzytelności na zabezpieczenie spłaty kredytu bankowego, znajdujące oparcie w przepisach prawa, przewiduje zakwestionowany wzorzec. Uznając, iż zaskarżone przez powoda postanowienia nie kształtują praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy, wskazując przy tym na cel cesji wierzytelności zawartej w celu zabezpieczenia wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu, trafnie Sąd Okręgowy podkreślił, iż Bank korzystając z nabytej wierzytelności ponad kwotę zadłużenia kredytowego naraziłby się na odpowiedzialność odszkodowawczą.

Zarzuty apelacji powoda nie mogą odnieść zamierzonego skutku z tego względu, iż przedmiotem badania w niniejszej sprawie są konkretne, zakwestionowane postanowienia wzorca umowy, a nie ocena całokształtu praw i obowiązków stron wynikających z łączącego ich stosunku prawnego i rozważenie, czy w takim obszarze zachodzi równowaga kontraktowa stron. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, zaskarżone przez powoda postanowienia, z uwagi na ich treść, nie mogą być ocenione jako abuzywne, nawet w kontekście pozostałych postanowień wzorca. Postulaty skarżącego dotyczące stworzenia w umowie mechanizmów zobowiązujących Bank do stopniowego zwalniania części zabezpieczenia jeszcze przed całkowitą spłatą wierzytelności pozostają obojętne z punktu widzenia oceny kwestionowanych klauzul. Postulowane żądania szczegółowego uregulowania m. in. zasad zwalniania zabezpieczeń, określenia zasad rozliczeń stanowią żądanie formułowania wzorca umownego w sposób zbyt kazuistyczny, aby mógł on spełniać właśnie rolę wzorca, nie zaś indywidualnie uzgodnionego postanowienia umownego.

Odnosząc się do apelacji pozwanego Banku stwierdzić należy, iż podniesione w niej zarzuty nie podważają prawidłowości dokonanej przez Sąd Okręgowy oceny zakwestionowanego postanowienia wzorca. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko, iż rozwiązanie przyjęte w omawianej klauzuli wskazuje na jej abuzywny charakter. Nie sposób zgodzić się ze skarżącym, iż stosowanie zasad opisanych w zakwestionowanym postanowieniu ma swoje usprawiedliwienie w Rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego dotyczącej dobrych praktyk w zakresie dyspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie. Sąd Okręgowy zasadnie uznał, iż omawiany zapis wzorca umowy prowadzi do generowania po stronie konsumenta dodatkowych nieuzasadnionych kosztów oraz do przerzucenia na niego obowiązku monitorowania wartości nieruchomości na rynku. Brak jest podstaw do stawiania Sądowi orzekającemu zarzutu naruszenia art. 137 pkt 5 Prawa bankowego poprzez dokonanie oceny przedmiotowej klauzuli z pominięciem postanowień Rekomendacji. Wbrew bowiem odmiennym twierdzeniom pozwanego powoływana Rekomendacja nie przesądza o tym na czyje zlecenie i na czyj koszt mają być dokonywane wyceny nieruchomości. W tym zakresie kwestionowane postanowienie wzorca nie stanowi odzwierciedlenia zapisów Rekomendacji. Chybiony jest postawiony zarzut naruszenia art. 156 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy zgodnie z tym przepisem operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony przez okres 12 miesięcy od daty jego sporządzenia. Wskazać bowiem należy, iż przy dokonywaniu oceny zapisu wzorca kwestia terminu ważności operatu nie stanowiła problemu, a o uznaniu klauzuli za abuzywną zadecydowały zupełnie inne, wymienione przez Sąd I instancji, przesłanki.

Wobec tego, iż zarzuty apelacji obydwu stron nie mogą prowadzić do podważenia prawidłowości zapadłego w sprawie wyroku, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oraz art. 100 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. orzekł jak w wyroku.