Sygn. akt I C 1101/13
WYROK ZAOCZNY
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 października 2013 r.
Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący: SSO Krzysztof Rudnicki
Protokolant: Małgorzata Wąchała
po rozpoznaniu w dniu 25.10.2013 r.
we Wrocławiu
na rozprawie
sprawy z powództwa Banku (...) S.A. w W.
przeciwko P. W. i S. W.
o zapłatę 241 781 zł
oddala powództwo.
UZASADNIENIE
Powód – Bank (...) S.A. w W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych solidarnie P. W. i S. W. 248 217, 40 zł wraz z odsetkami liczonymi od kwoty 241 780, 95 zł od dnia 01.02.2013 r. do dnia zapłaty według zmiennej stopy procentowej w wysokości 1,5 stopy procentowej, która na dzień 18.06.2013 r. wynosi 3, 0330 % ustalanej w oparciu o stopę referencyjną (...) zaokrągloną do czwartego miejsca po przecinku powiększoną o marżę Banku w wysokości 2, 0000 pp w stosunku rocznym oraz kosztami procesu.
Powód podał, że pozwani wystąpili z wnioskiem o udzielenie kredytu hipotecznego w walucie wymienialnej. Strony zawarły umowę kredytu. Pozwani zobowiązani byli do dokonywania w okresie objętym umową spłaty rat kredytu wraz z odsetkami w miesięcznych ratach na rachunek bankowy do obsługi umowy w terminach i kwotach określonych w umowie. Pomimo ciążącego na pozwanych obowiązku pozwani nie wwywiązywali się z postanowień zawartej umowy – nie dokonywali płatności w ustalonych kwotach i terminach. W związku z brakiem płatności ze strony pozwanych powód był zgodnie z umową uprawniony do jej wypowiedzenia, co też uczynił, wzywając do spłaty całej pozostałej kwoty zadłużenia, wskazując, iż brak zapłaty skutkować będzie postawieniem w stan wymagalności całej kwoty zadłużenia. Pismo skierowane do pozwanych pozostało bez odpowiedzi, w związku z czym powód wystawił wyciąg z ksiąg bankowych potwierdzający wysokość wymagalnego zadłużenia pozwanych na dzień jego wystawienia. Pozwani nie dokonali spłaty pomimo otrzymanego wezwania do zapłaty. Kwota zadłużenia obejmuje aktualną wysokość zadłużenia na dzień wskazany w wyciągu z ksiąg bankowych z uwzględnieniem wszystkich wpłat, jakich na poczet długu dokonywali pozwani do dnia skierowania pozwu. Powód dochodzi odsetek od należności głównej od dnia następnego po dniu wystawienia wyciągu. Wierzytelność wyrażona w walucie obcej została zgodnie z wyrokiem SN z dnia 18.05.1984 r., CR 121/84, przeliczona na złotówki według kursu NBP z dnia wniesienia pozwu.
Pozwani nie stawili się na rozprawę w dniu 25.10.2013 r., nie złożyli odpowiedzi na pozew.
Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.
W dniu 10.04.2006 r. Bank (...) S.A. w W. oraz P. W. i S. W. zawarli umowę kredytu hipotecznego w walucie wymienialnej nr (...).
Powód udzielił pozwanym kredytu w łącznej kwocie 76 745, 07 CHF na sfinansowanie zakupu nieruchomości – zabudowanej działki rolnej nr (...) o pow. 0, 1777 ha oraz zabudowanej działki rolnej nr (...) o pow. 0, 1872 ha wraz z położonym na niej domem jednorodzinnym, położonych w obrębie Z., gmina M., oraz na sfinansowanie należnej bankowi opłaty przygotowawczej - § 1.1 i 3.
Kredyt został udzielony do dnia 12.03.2006 r. - § 1.2.
Oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia umowy wynosiło 3, 2600 % - § 3.1
Oprocentowanie było zmienne i ustalane w oparciu o stopę referencyjną (...) dla CHF, zaokrągloną do czwartego miejsca po przecinku, obowiązującą w banku w dniu podpisania umowy kredytu, a w okresie kredytowania – w pierwszym dniu kolejnego okresu stabilizacji oprocentowania oraz przy uwzględnieniu marży banku w wysokości 2, 00 pp - § 3.2.
Kredyt i odsetki miały być spłacane w ratach annuitetowych - § 4.2.
Terminy spłaty rat przypadały na 12 dzień każdego kolejnego miesiąca, poczynając od dnia 12.05.2006 r. - § 4.3.
Spłata kredytu następowała w formie obciążania należną kwotą kredytu i odsetkami w terminach płatności konta osobistego (...) prowadzonego przez (...) S.A. nr (...) - § 4.7.
Bankowi przysługiwało prawo wypowiedzenia umowy kredytu w przypadku stwierdzenia, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane lub w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej, w szczególności w przypadku naruszenia postanowień umowy lub regulaminu kredytu budowlanego i hipotecznego - § 12.1.1 w zw. z § 16.1.
Zgodnie z przewidywanym harmonogramem spłat przewidywana rata kredytu wynosiła 335, 22 CHF, a łączna kwota do spłaty 120 343, 98 CHF.
/ dowód: umowa kredytu – k. 7-11; harmonogram – k. 12 /
Dnia 01.02.2013 r. powód wystawił wyciąg z ksiąg banku (...), w którym oświadczył, że w księgach figuruje wymagalne zadłużenie P. W. i S. W. z tytułu umowy kredytu hipotecznego w walucie wymienialnej nr (...) z dnia 10.04.2006 r. według stanu na dzień 31.10.2013 r. w łącznej kwocie 73 082, CHF, na którą składają się:
- kapitał wymagalny – 71 187, 42 CHF,
- odsetki podwyższone karne – 1 895, 08 CHF.
Powód wskazał historię zadłużenia od dnia 18.05.2011 r., spoób naliczenia odsetek.
Powód oświadczył, że wyciąg ma moc dokumentu urzędowego stosownie do art. 95 ust. 1 prawa bankowego.
/ dowód: wyciąg – k. 6 /
Dnia 20.05.2013 r. powód skierował do pozwanych pismo oznaczone jako polubowne wezwanie do zapłaty.
Wezwał pozwanych do uregulowania zaległej należności płatniczej przedstawiając trzy możliwe warianty spłaty należności:
- na etapie przedsądowym:
- kapitał – 247 483, 07 zł,
- odsetki – 8 187, 96 zł,
- na etapie sądowym do 272 054, 56 zł,
- na etapie egzekucyjnym: do 316 662, 74 zł.
/ dowód: pismo z dnia 20.05.2013 r. – k. 13 /
Sąd zważył, co następuje.
Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.
Powód zażądał od pozwanych zapłaty kwoty 248 217, 40 zł wraz z odsetkami z tytułu zadłużenia wynikającego z umowy kredytu hipotecznego udzielonego pozwanym we frankach szwajcarskich (CHF) umową z dnia 10.04.2006 r.
Mimo uzgodnienia waluty kredytu w postaci franków szwajcarskich powód zażądał świadczenia w walucie polskiej.
Tak sformułowane żądanie nie mogło zostać uwzględnione. Niezależnie od tego nie zostało należycie udowodnione.
Po pierwsze, formułując żądanie pozwu powód naruszył zasadę walutowości wyrażoną w art. 358 kc. Dokonał przeliczenia wartości kredytu we frankach na walutę polską według kursu z dnia wniesienia pozwu. Taka operacja przeliczeniowa może być stosowana wyłącznie dla potrzeb ustalenia wartości przedmiotu, ale nie dla oznaczenia wysokości zobowiązania. Podstawy do zastosowanego przez powoda przeliczenia waluty zobowiązania pozwanych nie może stanowić przywołany przez powoda wyrok SN z dnia 18.05.1984 r., I CR 121/84, który został wydany po rządem zupełnie innego stanu prawnego, nie wspominając o innych realiach społeczno-ekonomicznych.
Zgodnie z art. 358 § 1 kc, jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. Zgodnie zaś z art. 358 § 2 kc wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej; w razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana.
Zobowiązanie pozwanych wobec powoda wynikające z umowy kredytu wyrażone zostało od samego początku w walucie obcej – CHF. Również harmonogram spłat wskazywał na raty w tejże walucie.
Przepis art. 358 kc wyrażający zasadę walutowości był kilkakrotnie zmieniany, ostatnio na podstawie art. 1 ustawy z dnia 23.10.2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 228, poz. 1506). Zmiana weszła w życie po upływie 30 dni od opublikowania ustawy nowelizującej, tj., z dniem 24.01.2009 r.
Zmiana stanu prawnego, jaka następuje w trakcie trwania stosunku prawnego o charakterze trwałym (ciągłym), znajduje zastosowanie do stosunków prawnych nawiązanych przed dniem jej wejścia w życie – art. XLIX przepisów wprowadzających kodeks cywilny.
Natomiast przed ostatnią zmianą, w dacie zawarcia umowy kredytu, art. 358 § 1 kc stanowił, iż z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim. Reguła ta doznawała stopniowego rozluźnienia w zależności od zmian regulacji dewizowych kolejnymi aktami prawnymi w tej materii, tj. przepisami prawa dewizowego z dnia 15.02.1989 r., z dnia 02.12.1994 r., z dnia 18.12.1998 r., wreszcie z dnia 27.02.2002 r.
Ustawa z dnia 27.02.2002 r. – Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 141, poz. 1178) stanowi, że:
- art. 3.1 – dokonywanie obrotu dewizowego jest dozwolone, z zastrzeżeniem ograniczeń:
1) określonych w art. 9, w zakresie których nie udzielono zezwoleń dewizowych, o których mowa w art. 5,
2) wprowadzonych na podstawie art. 10,
- art. 3.3 - ograniczeń określonych w art. 9 nie stosuje się do obrotu dewizowego dokonywanego z udziałem banków lub innych podmiotów mających siedzibę w kraju, w zakresie działalności podlegającej nadzorom: bankowemu, ubezpieczeniowemu, emerytalnemu lub nad rynkiem kapitałowym, sprawowanym na podstawie odrębnych przepisów, prowadzonej przez te podmioty na rachunek własny lub rachunek osób trzecich uprawnionych na podstawie ustawy lub zezwolenia dewizowego do dokonania obrotu dewizowego podlegającego tym ograniczeniom,
- art. 9.15 - zawieranie umów oraz dokonywanie innych czynności prawnych, powodujących lub mogących powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych, a także dokonywanie w kraju takich rozliczeń, z wyjątkiem przypadków, w których czynności te są dokonywane w dozwolonym, na podstawie ustawy lub zezwolenia dewizowego, obrocie dewizowym:
- a) z zagranicą, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 17 lit. a,
- b) między nierezydentami,
- c) między rezydentami będącymi osobami fizycznymi, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą.
Zatem zobowiązanie wynikające z umowy kredytu łączącej powoda z pozwanymi mogło być wyrażone w walucie obcej z uwagi na ustawowe zezwolenie dewizowe przysługujące bankom.
W związku z tym, jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12.12.1997 r., II CKN 512/97, OSNC 1998/6/105, jeżeli zgodnie z przepisami prawa przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, to spełnienie świadczenia następuje poprzez zapłatę sumy nominalnej wyrażonej w walucie obcej określonej w umowie, nie zaś w złotych polskich stanowiących przelicznik tej sumy.
Umowa kredytu z dnia 10.04.2006 r. zawiera w § 4.7 postanowienie przewidujące spłatę kredytu w PLN poprzez obciążanie rachunku osobistego dłużników, ale nie wskazuje na reguły przeliczenia waluty kredytu na walutę polską w celu ustalenia wysokości raty w złotych polskich.
Powód podniósł, że pozwani nie wykonali zobowiązania zgodnie z jego treścią, tj. nie dokonali spłaty kredytu zgodnie z ustalonym harmonogramem. Tym samym przypisywane pozwanym niewykonanie zobowiązania posiada cechy zwłoki – art. 476 kc. W takim wypadku wierzyciel może żądać spełnienia w walucie polskiej, ale według kursu średniego NBP z dnia, w którym zapłata jest dokonana. Skoro jednakże zapłata przez pozwanych nie miała jszcze miejsca, niemożliwe jest ustalenie kursu przeliczenia waluty polskiej na szwajcarską i odwrotnie. Nie można dokonać takiego przeliczenia zobowiązania na dzień wniesienia pozwu, albowiem nie jest to dzień zapłaty, a sama zapłata jeszcze nie nastąpiła. Do chwili dokonania zapłaty, czy to dobrowolnej, czy to wymuszonej postępowaniem sądowym i egzekucyjnym, kursy walut mogą się zmienić wielokrotnie w różny sposób, wrastając lub spadając.
Powód mógłby jedynie zażądać od pozwanych świadczenia wyrażonego w CHF z zobowiązaniem – zawartym w samym wyroku albo w treści klauzuli wykonalności – komornika do przeliczenia kursu waluty według dnia poprzedzającego przekazanie wyegzekwowanych środków wierzycielowi – art. 783 § 1 kpc.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16.05.2012 r., III CSK 273/11, art. 358 § 2 zd. 2 kc należy wykładać w ten sposób, iż w wypadku zwłoki dłużnika w spełnieniu świadczenia w wykonaniu zobowiązania, którego przedmiotem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, wierzyciel ma prawo wyboru kursu, według którego jest określana wartość waluty obcej, jeżeli dłużnik dokona wyboru waluty polskiej. Zatem najpierw to dłużnikowi przysługuje prawo wyboru waluty faktycznego świadczenia (co wynika z art. 358 § 1 kc), a dopiero, gdy wybierze walutę inną niż nominalna waluta kredytu, wierzyciel może zażądać przeliczenia kursu według dnia efektywnego spełnienia świadczenia. Nie działa to jednakże na przyszłość i nie jest uzależnione od samowolnego wyboru wierzyciela.
Powód nie jest zatem uprawniony do dochodzenia od kredytobiorców świadczenia w walucie polskiej w sytuacji, gdy przedmiotem świadczenia ustalonego w umowie kredytu była zapłata należności w walucie szwajcarskiej.
Po drugie, powód nie udowodnił należycie, aby przysługiwała mu wierzytelność wobec pozwanych w wysokości czy to wskazanej w pozwie czy to wskazanej w załączonym do niego wyciągu z ksiąg bankowych.
Przedłożony przez powoda wyciąg z ksiąg nie stanowi dowodu istnienia wierzytelności w oznaczonym w nim zakresie.
Powód oświadczył w tym dokumencie, iż ma on moc dokumentu urzędowego w rozumieniu art. 95 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe, co nie polega na prawdzie.
Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15.30.2011 r., P 7/09, OTK-A 2011/2/12, Dz.U.2011, Nr 72, poz. 388, art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 26.06.2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 131, poz. 1075), w związku z art. 244 § 1 i art. 252 kpc w części, w jakiej nadaje moc prawną dokumentu urzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych banku w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych w postępowaniu cywilnym prowadzonym wobec konsumenta, jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 zdanie pierwsze i art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Umowa kredytu z dnia 10.04.2006 r. dotyczyła sfinansowania przez pozwanych nabycia własności nieruchomości stanowiącej działkę rolną z zabudowaniami, w tym budynkiem mieszkalnym. Tym samym pozwani w relacji z powodem są konsumentami w rozumieniu art. 22 1 kc, albowiem zawarli umowę na potrzeby inne niż prowadzenie działalności gospodarczej.
Zatem w stosunku do pozwanych powód nie może wystawić wyciągu z ksiąg bankowych, który miałby moc dokumentu urzędowego potwierdzającego wysokość ich zobowiązania. Wyciąg z dnia 01.02.2013 r. nr (...) jest zatem wyłącznie dokumentem prywatnym potwierdzającym złożenie przez osoby reprezentujące powodowy bank oświadczenia określonej treści – art. 245 kpc.
Można dodać, iż dokument przedłożony przez powoda nie spełnia wymogów przewidzianych dla wyciągów z ksiąg bankowych. Wyciąg powinien odpowiadać treści samej księgi. Zgodnie zaś z przepisami ustawy z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29.08.2008 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków (Dz.U. Nr 161, poz. 1002) zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się na podstawie dowodów księgowych, które powinny zawierać m. in. określenie stron dokonujących operacji gospodarczej, opis operacji, jej wartość i datę dokonania, a sam zapis obejmuje co najmniej datę operacji, skrót lub kod operacji, kwotę zapisu i oznaczenie właściwego konta. Wyciąg z księgi rachunkowej powinien zawierać przynajmniej powtórzenie danych (zapisu) z księgi rachunkowej w odniesieniu do danej wierzytelności. Nie wystarczy zatem samo odwołanie się do umowy kredytu oraz przedstawienie historii zadłużenia od 2011 r.
Powód nie wskazał przebiegu historii kredytowania, nie przedłożył choćby historii rachunku obsługi kredytu lub historii obciążania rachunku osobistego kredytobiorców, z którego były potrącane raty.
Nie wiadomo w ogóle, jakiego zakresu zobowiązania powód domaga się od pozwanych. Wskazana w załączonym do pozwu wyciągu kwota 71 187, 42 CHF należności głównej wskazywałaby, że chodzi o prawie całość kredytu (wynoszącego pierwotnie 76 745, 07 CHF). Powód nie wskazał jednakże w ogóle, jakie wpłaty zostały dokonane (czy potrącone z rachunku pozwanych), jak zostały zaksięgowane, tj. na poczet których rat – czyli nie wskazał operacji podlegających zapisaniu w księgach rachunkowych.
Powód podniósł w uzasadnieniu pozwu, iż „w związku z brakiem płatności ze strony pozwanych uprawniony był zgodnie z umową do jej wypowiedzenia, co też uczynił, wzywając do zapłaty całej pozostałej do zapłaty kwoty zadłużenia, wskazując, iż brak zapłaty będzie skutkować postawieniem w stan wymagalności całej kwoty zadłużenia”. Nie sposób oprzeć się wrażeniu, iż powód i jego pełnomocnik nieco się zagubili.
Powód nie wykazał, aby skutecznie wypowiedział umowę kredytu. Nie przedłożył ani oświadczenia takiej treści skierowanego do pozwanych ani dowodu jego doręczenia. Nie przedłożył też oświadczenia zawierającego uprzedzenie o możliwości wypowiedzenia umowy i wezwanie do spłaty zadłużenia w dodatkowym terminie. Pismo z dnia 20.05.2013 r. nie jest ani jednym ani drugim, zresztą również doręczenia tego pisma pozwanym powód nie udowodnił. Zresztą, skoro w wyciągu z dnia 01.12.2013 r. wskazana jest kwota bliska całości zadłużenia, mogłoby to wskazywać na wcześniejsze wypowiedzenie umowy.
Tymczasem powód w pozwie podaje z jednej strony, że „wypowiedział umowę wzywając do zapłaty całej pozostałej kwoty zadłużenia”, z drugiej zaś, że „wskazał, że brak zapłaty skutkować będzie postawieniem w stan wymagalności całej kwoty zadłużenia”. Oba te oświadczenia są wzajemnie sprzeczne. Albo powód był uprawniony do żądania zapłaty całej zadłużenia jako już wymagalnego, co mogłoby mieć miejsce w razie skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu, albo dopiero uprzedzałby o takiej ewentualności i takim zamiarze, będąc jednakże uprawnionym do żądania wyłącznie zaległości już powstałej, a nie całego pozostałego zadłużenia, którego stan wymagalności jeszcze nie powstał.
Powód nie wykazał w pełnym zakresie, jaka była treść stosunku prawnego łączącego go z pozwanymi, albowiem nie dołączył do pozwu regulaminu kredytowania, który stanowił załącznik do umowy. Nie wiadomo, na jakich zasadach mogło nastąpić wypowiedzenie umowy kredytu, jaki był okres wypowiedzenia umowy (tzn., czy odpowiadał on minimalnemu terminowi 30 dni z art. 75 ust. 2 prawa bankowego czy też był dłuższy), jaka zaległość, tj. za jaki okres, mogła bank do tego uprawniać. Sama umowa kredytu zawiera w zakresie wypowiedzenia odwołanie do naruszenia postanowień regulaminu.
Powszechną praktyką w umowach kredytowych jest zawarcie w nich postanowienia przewidującego wezwanie kredytobiorcy do uregulowania zadłużenia pod rygorem wypowiedzenia umowy kredytu (czyli uprzedzenie o wypowiedzeniu), które to wezwanie powinno zawierać wyznaczenie dodatkowego terminu do uregulowania zadłużenia (z reguły jest to termin 14 dni lub miesiąca, lub do dnia płatności najbliższej raty). Dopiero po bezskutecznym upływie dodatkowego terminu może nastąpić wypowiedzenie.
Powód nie wykazał, jakie czynności podejmował w stosunku do pozwanych przed dniem 15.05.2011 r., kiedy to według treści wyciągu z dnia 01.02.2013 r. rozpoczął się okres zadłużenia. Ponieważ na tę datę bank wskazuje na zadłużenie w wysokości 71 187, 42 CHF, musiałoby wcześniej zaistnieć zdarzenie stanowiące podstawę do postawienia kredytu w stan wymagalności, czyli przede wszystkim wypowiedzenie umowy kredytowej.
Nie sposób zatem ustalić, jaki jest wymiar rzeczywistego, aktualnego zobowiązania pozwanych wobec powoda wynikającego z łączącej strony umowy kredytowej. Powoduje to, iż żądanie pozwu nie może zostać uznane za usprawiedliwione. To zaś prowadzi do oddalenia powództwa w całości.
Mając powyższe okoliczności na uwadze, sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.
