Sygn. akt V ACa 255/17

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - V Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Katarzyna Przybylska (spr.)
Sędziowie:	SA Anna Strugała SO del. Krzysztof Gajewski
Protokolant:	stażysta Dorota Fiertek

 

 

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2018 r. w Gdańsku na rozprawie sprawy z powództwa J. R. i K. R. przeciwko (...) Bank S.A. we W.

o pozbawienie wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego we W.

z dnia 21 grudnia 2016 r. sygn. akt I C 338/15

I.

oddala apelację;

II.

zasądza od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSO del Krzysztof Gajewski SSA Katarzyna Przybylska SSA Anna Strugała Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 255/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 grudnia 2015 r., skierowanym przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej we W., powodowie K. R. i J. R. domagali się pozbawienia wykonalności w całości bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 15 stycznia 2015 roku, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności dnia 18 lutego 2015 roku, w sprawie sygn. akt I Co (...).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Okręgowy we W. wyrokiem z dnia 21.12.2016 r. pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego numer (...), wystawionego w dniu 15 stycznia 2015 roku przez (...) Bank S.A. we W., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem wydanym przez referendarza Sądu Rejonowego we W. Wydział I Cywilny w dniu 18 lutego 2015 roku w sprawie o sygn. akt I Co (...) i utrzymanego w mocy postanowieniem Sądu Rejonowego we W. Wydział I Cywilny z dnia 17 listopada 2015 roku, wydanego w sprawie sygn. akt I Co (...) - w całości oraz orzekł o kosztach postępowania w sprawie.

Swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach.

W dniu 2 września 2008 roku strony zawarły umowę pożyczki hipotecznej nominowanej do (...) Standardowe Oprocentowanie.

Zgodnie z treścią umowy Bank udzielił pożyczki w kwocie 106.247 zł 34 gr, nominowanej do waluty (...), wg kursu kupna obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości pożyczki lub jej poszczególnych transz. Pożyczka była wypłacana w złotych polskich, spłata ustalona została na 240 miesięcy (§ 2 ust. 1). Zgodnie z treścią umowy (§ 2 ust. 2) informacje o okresie pożyczki, kwocie pożyczki w (...), wysokości kursu kupna obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia pożyczki, wysokości oprocentowania oraz o wysokości i terminach płatności rat zostaną określone w „Harmonogramie spłat”. Harmonogram spłat miał być przekazywany pożyczkobiorcom, co 6 miesięcy. W § 2 ust. 4 ustalono wysokość oprocentowania pożyczki, jako zmienną, jednak nie wyższą niż czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (odsetki maksymalne) obowiązującej w dniu, za który naliczane jest oprocentowanie. Dalej wskazano, że oprocentowanie pożyczki równa się sumie stopy bazowej, o której mowa w ust. 5, obowiązującej w dniu uruchomienia pożyczki lub jej pierwszej transzy oraz stałej marży Banku wynoszącej 4,53 % w stosunku rocznym (§ 2 ust. 4). W ust. 5 wskazano, że za obowiązującą w dniu uruchomienia pożyczki lub jej pierwszej transzy stopę bazową przyjmuje się wysokość stawki LIBOR 6M dla (...) ustalaną 2 dni przed dniem, w którym stopa bazowa ma obowiązywać, o godzinie 11.00 czasu londyńskiego i ogłaszaną na stronach informacyjnych R.. Zmiana oprocentowania pożyczki nie stanowiła zmiany umowy i nie wymagała aneksu.

Integralną część umowy stanowił regulamin udzielania kredytów, w którym, w § 7 określono, że oprocentowanie kredytu/pożyczki równa się sumie stopy bazowej, obowiązującej w dniu uruchomienia kredytu lub jego pierwszej transzy oraz stałej marży Banku w stosunku rocznym. Określono obowiązującą stopę bazową. Wskazano również, że wysokość aktualnego oprocentowania dla udzielonych kredytów/ pożyczek publikowana jest w tabeli oprocentowania.

5 sierpnia 2013 roku pozwany dokonał wypowiedzenia umowy z zachowaniem trzydziestodniowego okresu wypowiedzenia liczonego od daty doręczenia wypowiedzenia. Pismo kierowane było do J. R.. W piśmie wskazano zobowiązanie zarówno we frankach szwajcarskich, jak i w złotych polskich. Jednocześnie Bank oświadczył, że niniejsze wypowiedzenie traci moc w dacie uregulowania przez dłużnika, przed upływem okresu wypowiedzenia, całego zobowiązania wymagalnego wskazanego w tym wypowiedzeniu oraz wszelkich innych zobowiązań z tytułu umowy pożyczki, wymagalnych na dzień dokonania spłaty.

Powodowie złożyli wniosek o zawarcie ugody w dniu 27 września 2013 roku. Na propozycję ugody Bank wyraził zgodę pod określonymi w piśmie z dnia 15 października 2013 roku warunkami. Do pisma dołączono projekt ugody i harmonogram spłat.

• lutego 2014 roku pozwany skierował do powodów pismo, w którym informował, że na podstawie informacji uzyskanej od przedstawiciela terenowego o braku zgody powodów na podpisanie ugody z ustaloną na poziomie 1.502 zł 81 gr ratą, ugoda została wycofana, skutkiem czego całe zadłużenie stało się wymagalne.

15 stycznia 2015 roku Bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny na podstawie ksiąg (...) Bank SA z siedzibą we W.. W (...) wskazano na kwotę zadłużenia: należność główna w kwocie 157.148 zł 67 gr, odsetki niezapłacone umownie w kwocie 0 zł 0 gr, odsetki za opóźnienie w spłacie wymagalnego kapitału pożyczki naliczone do dnia postawienia pożyczki w stan wymagalności 0 zł 0 gr, odsetki za opóźnienie w spłacie wymagalnego kapitału pożyczki od dnia wymagalności do dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego to jest do 15 stycznia 2015 roku w kwocie 32.287 zł 58 gr, inne koszty (korespondencja, prowizja, windykacja) w kwocie 834 zł 47 gr, łącznie do zapłaty 190.070 zł 72 gr. Postanowieniem z 18 lutego 2015 roku, w sprawie o sygnaturze I Co (...) Sąd Rejonowy we W., w osobie referendarza sądowego, nadał klauzulę wykonalności (...) nr (...) z dnia 15 stycznia 2015 roku, wystawionemu przez pozwanego.

• marca 2015 roku działający w imieniu i na rzecz pozwanego (...) SA we W. wezwał powodów do zapłaty zadłużenia w łącznej kwocie 193.036 zł 9 gr, określonej na dzień 25 marca 2015 roku.

26 czerwca 2015 roku Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym we W. wystawił zawiadomienie o wszczęciu egzekucji z nieruchomości i wezwanie do zapłaty należności przeciwko powodom, na wniosek wierzyciela (...) Bank SA we W..

7 lipca 2015 roku Bank wystosował do powodów pismo, w którym wyjaśniał, że kursy walut zawarte w tabeli kursowej (...) Bank SA ustalane są na podstawie bieżących notowań rynku międzybankowego dla poszczególnych par walutowych. Informował, że tabela kursowa (...) Bank SA ustalana jest każdego dnia roboczego na początku dnia, przy czym dla danej tabeli kursowej kursy kupna obowiązują przez dzień roboczy a kursy sprzedaży S. C. Bank obowiązują w następnym dniu roboczym przez cały dzień. Informowano też, że aktualne kursy kupna i sprzedaży walut są ustalane i publikowane przez Bank w tabeli kursów kupna sprzedaży i dostępne na stronie internetowej Banku.

5 października 2015 roku do Komornika sądowego wpłynęło pismo wierzyciela (...) Bank SA o dokonanie opisu i oszacowania nieruchomości należącej do dłużników.

7 października 2015 roku Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym we W. zajął, na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego przedstawionego przez pozwanego, wynagrodzenie za pracę i inne wierzytelności J. R. i K. R..

W dniu 25 listopada 2015 roku Bank skierował do K. R. pismo zatytułowane „Wypowiedzenie umowy”, dotyczące innego kredytu hipotecznego.

Okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia były pomiędzy stronami bezsporne.

Umowa pożyczki hipotecznej została zawarta 2 września 2008 roku. W sprawie nie znajdą więc zastosowania przepisy obowiązującej w tej dacie ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2001 Nr 100, poz. 1081), bowiem zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 tej ustawy nie stosuje się jej do umów o wysokości większej niż 80.000 zł. Zaciągnięty przez powodów kredyt przekracza tę kwotę (por. art. 78a pr. bank.).

Sąd Okręgowy wskazał na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 14.04.2015^, w którym orzekł, że art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy prawo bankowe są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (P 45/12, OTK-A 2015/4/46, Dz.U.2015/559), wskazując, że uprawnienie banków do wydawania bankowych tytułów egzekucyjnych stanowi naruszenie zasady równości w relacjach z ich klientami. Z porządku prawnego wyeliminowane zostały artykuły 96 i 97 pr. bank. Jednak Trybunał Konstytucyjny uznał, że utrata mocy obowiązującej tych przepisów z dniem publikacji wyroku mogłaby doprowadzić do negatywnych skutków. Wobec tego postanowił odroczyć termin utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnych przepisów do 1 sierpnia 2016 roku. Wyraźnie przy tym wskazał, że przepisy te zachowują moc przez ponad roku od dnia ogłoszenia wyroku w Dz.U. chyba, że wcześniej zostaną uchylone bądź zmienione przez ustawodawcę. Oznaczało to, że w okresie odroczenia przepisy te miały być stosowane, w tym przez sądy. Tym samym bankowe tytuły egzekucyjne wystawione przed 1 sierpnia 2016 roku zachowały skuteczność i mogą stanowić podstawę egzekucji.

Niekonstytucyjne przepisy art. 96 i 97 ustawy prawo bankowe zostały uchylone przez ustawodawcę na mocy art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015.1854), która weszła w życie w dniu 27 listopada 2015 r. Oznacza to, że banki utraciły możliwość wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych z dniem 27 listopada 2015 r. W niniejszej sprawie bankowy tytuł egzekucyjny został wystawiony w dniu 15 stycznia 2015 r., nadano mu klauzulę wykonalności w dniu 18 lutego 2015 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego pozwany Bank był uprawniony do wystawienia (...), czynności tej dokonano przed utratą mocy obowiązującej art. 96 i 97 pr. bank. Zarzut niekonstytucyjności bankowego tytułu egzekucyjnego w zakresie, w jakim miał on stanowić podstawę do pozbawienia go wykonalności nie jest zasadny.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie doszło do skutecznego wypowiedzenia, co powoduje, że (...) wystawiony został wadliwie, bez przyczyny.

W jednym piśmie skierowanym wyłącznie do powoda brak pisma kierowanego do powódki, która również była stroną umowy, brak dowodu doręczenia tego pisma, chociaż powódka nie zaprzeczyła, że je otrzymała, pozwany wezwał do uregulowania należności jednocześnie wskazując, że w przypadku nie zadośćuczynienia powyższemu obowiązkowi będzie uważał, iż umowa została wypowiedziana. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwany powinien wezwać do zapłaty i przypomnieć o terminach wypowiedzenia, a następnie, w kolejnym piśmie wypowiedzieć umowę.

W § 10 umowy zastrzeżono uprawnienie banku do wypowiedzenia umowy pożyczki przed terminem ostatecznej spłaty z zachowaniem trzydziestodniowego okresu wypowiedzenia w wypadku, gdy pożyczkobiorca nie zapłaci w terminach określonych w harmonogramie spłaty pełnych rat pożyczki, za co najmniej 2 okresy płatności. Umowa została wypowiedziana, jednak wypowiedzenie miało utracić moc w dacie uregulowania całego zobowiązania wymagalnego. Zdaniem Sądu Okręgowego w piśmie z 5 sierpnia 2013 roku zawarto warunek zawieszający. Spełnienie świadczenia nie zawsze jest zdarzeniem całkowicie zależnym od woli dłużnika, a wobec braku w ustawie innych konstytutywnych cech warunku zachodzi wątpliwość, czy można uzupełnić wymagania warunku o zdarzenie przyszłe i niepewne w stosunku do treści czynności prawnej, oraz o uzależnienie nastąpienia lub nienastąpienia zdarzenia od woli którejkolwiek ze stron. Każde zdarzenie, które jest „przyszłe i niepewne”, może według treści art. 89 k.c. stanowić warunek. W szczególności dotyczy to wykonania bądź niewykonania zobowiązania przez dłużnika.

Zdaniem Sądu I instancji wypowiedzenie umowy, jako jednostronne oświadczenie woli o charakterze prawno- kształtującym nie może zostać uczynione z zastrzeżeniem warunku. Dopuszczenie takiej możliwości pozostawałoby w sprzeczności z istotą tego rodzaju czynności, której celem jest definitywne uregulowanie łączącego strony stosunku prawnego.

Wypowiedzenie jest prawem kształtującym, które jest realizowane poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie umowy - art. 61 k.c. Z uwagi na szczególne skutki, jakie ze sobą niesie, a które prowadzą do zerwania pomiędzy stronami węzła obligacyjnego, zgodnie z art. 60 k.c. zachowanie takie nie powinno pozostawiać żadnych wątpliwości, co do prawidłowości jego złożenia. Przepis art. 60 k.c. stawia wymóg tego, aby było ono zrozumiałe dla odbiorcy. Za prawidłowe wypowiedzenie umowy nie może być uznane pismo, w którym pozwany stwierdza, że „niniejsze wypowiedzenie traci moc w dacie uregulowania, przed upływem okresu wypowiedzenia, całego zobowiązania wymagalnego, wskazanego w tym wypowiedzeniu oraz wszelkich innych zobowiązań z tytułu umowy pożyczki wymagalnych na dzień dokonania spłaty”. Takie oświadczenie Banku nie daje jasności, bowiem nie sposób wywnioskować tego, w jakiej dacie umowa ulega rozwiązaniu tj. w jaki sposób liczyć należy okres wypowiedzenia oraz, przede wszystkim, wysokości kwoty do zapłaty. Jasny i jednoznaczny w tym wypadku jest jedynie przekaz zawierający wezwanie kredytobiorcy do zapłaty oraz termin, w jakim obowiązany jest spełnić świadczenie. Zatem oświadczenie Banku zawarte w piśmie z dnia 5 sierpnia 2013 r., nie mogło wywrzeć skutku w postaci wypowiedzenia umowy z uwagi na niejednoznaczność zapisów, nadto naruszało ono postanowienia umowy stron w zakresie procedury wypowiedzenia.

Powyższa przesłanka powoduje, że bankowy tytuł egzekucyjny nie został wystawiony prawidłowo, ze względu na brak podstawy faktycznej.

Ponadto Sąd Okręgowy stwierdził, że umowa zawarta przez strony zawiera klauzule niedozwolone, które są tożsame z klauzulami niedozwolonymi wpisanymi do rejestru pod pozycjami 3178, 3179, 5622, 5743, 4176.

Żadna z powyższych klauzul nie dotyczyła pozwanego i wszystkie zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych po zawarciu umowy przez strony. Argumentacja stosowana przez sąd dokonujący tzw. abstrakcyjnej kontroli wzorca umowy niewątpliwie może być jednak pomocna przy kontroli indywidualnej postanowień zawartych w umowie, do której zobowiązany był Sąd w niniejszej sprawie.

Klauzulą niedozwoloną jest postanowienie umowy zawartej z konsumentem, które spełnia (łącznie) wszystkie przesłanki: 1) nie zostało indywidualnie uzgodnione; 2) kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami; 3) rażąco naruszając jego interesy; 4) nie jest postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron.

Kontrola zgodności z zasadami obrotu konsumenckiego jest wyłączona w przypadku postanowień umownych określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385 1 § 1 in fine k.c.). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego - świadczeniem głównym banku jest udostępnienie kredytobiorcy oznaczonej kwoty pieniężnej, zaś świadczeniem głównym kredytobiorcy jest zwrot otrzymanych środków pieniężnych, uiszczenie opłat z tytułu oprocentowania i z tytułu prowizji. Ustalenia dotyczące klauzul indeksacyjnych nie ingerują w świadczenie główne. Regulacje te nie dotyczą istoty umowy kredytu.

Abuzywny charakter mają te postanowienia umowy, które kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są przede wszystkim takie postanowienia, które naruszają równorzędność stron kontraktu, powodują nieusprawiedliwioną dysproporcję praw lub obowiązków, doprowadzają do nierównomiernego rozłożenia ryzyka. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, pomijając takie wartości jak szacunek wobec partnera umowy, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność, fachowość należy kwalifikować zawsze jako sprzeczne z dobrymi obyczajami w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. Sąd powinien zatem zbadać i ocenić, czy konkretne klauzule umowy przekraczają granicę rzetelności kontraktowej zakreślone przez ustawodawcę w odniesieniu do kształtowania praw i obowiązków stron konsumenckiego stosunku obligacyjnego.

Zdaniem Sądu Okręgowego zawarcie umowy, w której kwota pożyczki określona w złotych indeksowana jest (nominowana) do waluty obcej samo w sobie nie może być traktowane jako sprzeczne z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszające interesy konsumentów. Określenie wartości zobowiązania strony umowy na podstawie wartości innego dobra, niż będącego przedmiotem umowy mieści się w ramach swobody kontraktowania i jest dosyć powszechnie stosowane w obrocie. W tej sprawie, w wyniku zastosowania klauzuli indeksacji do franka szwajcarskiego, kwota zadłużenia wyrażana była w walucie obcej a spłaty rozliczane również przez zastosowanie tej waluty. Wprowadziło to do umowy dodatkowe ryzyko - ryzyko kursu franka szwajcarskiego w stosunku do złotego polskiego. Niewątpliwie ryzyko to podjęły obie strony. Strona powodowa godziła się na to, albowiem w momencie zawarcia umowy oprocentowanie kredytu indeksowanego we frankach szwajcarskich było zdecydowanie niższe niż oprocentowanie kredytów złotowych, tym samym niższe były raty spłat. W umowie pożyczkobiorcy nie oświadczyli, że są świadomi tego ryzyka. Jednak w toku postępowania powodowie nie wykazywali, że nie mieli takiej świadomości. Należy wobec tego przyjąć, że godzili się na ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu indeksowanego kursem waluty obcej. Nie można również uznać jw. wskazano, że sam mechanizm indeksacji był sprzeczny z ustawą lub miał na celu jej obejście. Był on powszechnie stosowany w obrocie.

Bezsprzecznie jednak, zdaniem Sądu Okręgowego abuzywny charakter miały te postanowienia umowy, które określały sposób indeksacji. Zdefiniowane zostały one w § 2 ust. 1, ust. 4 oraz § 3 ust. 2. W powiązaniu z treścią § 4 ust. 4 umowy postanowienia te stawiały powodów w niewątpliwie gorszej sytuacji, doprowadziły do nieuzasadnionej dysproporcji ich praw w stosunku do praw Banku.

Zgodnie z tymi zapisami decydujący dla określenia wartości umownych jest kurs franka szwajcarskiego obowiązujący w Banku. Kurs ten nie był znany powodom w momencie zawierania umowy (nie wynika to z jej treści), a o jego wysokości mieli zostać informowani poprzez „Harmonogram spłat”. Jak wynika z treści umowy po raz pierwszy harmonogram ten miał być przekazany niezwłocznie po uruchomieniu pożyczki. Oprocentowanie pożyczki równało się sumie stopy bazowej, o której mowa w § 2 ust. 5 umowy, obowiązującej w dniu uruchomienia pożyczki lub jej pierwszej transzy oraz stałej marży banku wynoszącej 4,53 % rocznie. Za obowiązującą w dniu uruchomienia pożyczki lub jej pierwszej transzy stopę przyjęto wysokość stawki LIBOR 6M franka szwajcarskiego, ustalaną dwa dni przed dniem, w którym stopa bazowa miałoby obowiązywać, o godzinie 11.00 czasu londyńskiego i ogłaszaną na stronach informacyjnych R. (§ 2 ust. 5 umowy). W regulaminie udzielania kredytów sposób określania oprocentowanie ustalono w § 7.

Pozwany wyjaśnił, że kursy walut zawarte są w tabeli kursowej (...) Bank SA i ustalone na podstawie bieżących notowań rynku międzybankowego dla poszczególnych par walutowych. Tabela kursowa ustalana jest każdego dnia roboczego na początku dnia, kursy kupna dla danej tabeli kursowej obowiązują przez cały dzień roboczy, a kursy sprzedaży w następnym dniu roboczym, przez cały dzień. Powodowie mogli uzyskać informację o kursach kupna i sprzedaży walut obowiązujących w Banku i publikowanych w tabeli kursów na stronie internetowej banku (§ 13 ust. 4 umowy). Nie zmienia to jednak faktu, że zgodnie z treścią umowy oraz regulaminu nie mieli praw zagwarantowanych dla konsumentów w sytuacji zmiany oprocentowania. Zgodnie bowiem z w/w zapisem § 4 ust. 4 umowy zmiana oprocentowania pożyczki nie stanowi zmiany umowy i nie wymaga aneksu.

Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe zapisy mają charakter abuzywny, są bowiem sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy powodów. Zapisy odwołujące się do kursów walut obowiązujących u pozwanego i publikowanych w tabeli Banku odwołują się do wskaźników, na które powodowie nie mieli żadnego wpływu. Faktycznie pozwalały samodzielnie Bankowi na określenie wysokości odsetek. Powodowie zostali pozbawieni możliwości weryfikacji kursu ustalonego przez Bank. Ogólne odwołanie się w umowie do wartości ogłaszanych na „stronach informacyjnych R.” na taką weryfikację nie pozwalało. Tak więc w istocie nie istniał żaden mechanizm, który ograniczałby swobodę Banku w ustalaniu kursu. Twierdzenia zawarte w odpowiedzi na pozew, zgodnie, z którymi kursy walut obowiązujące u pozwanego odpowiadały co do zasady aktualnej globalnej sytuacji na rynkach finansowych oraz, że ustalane były na podstawie obiektywnych przesłanek i zbliżone do obowiązującego na międzynarodowym rynku walutowym kursu są w tej sytuacji bez znaczenia. Zdaniem Sądu Okręgowego takie zapisy umowy pozwalały pozwanemu na modyfikowanie wskaźnika, wg którego obliczana była wysokość zobowiązania powodów jednostronnie, co przesądza o tym, że w tym zakresie umowa nie uwzględniała interesu powodów.

O abuzywności tych postanowień świadczy również brak ich transparentności. Powodowie w istocie nie znali sposobu, w jaki Bank kształtował kurs franka. Umowa nie dawała powodom żadnego instrumentu, który pozwalałby bronić się przed nadmierną dla nich zmianą. Ma to znaczenie, bowiem podstawową przyczyną, dla której starali się o kredyt w walucie obcej były niskie raty, na które było powodów stać w danym momencie, natomiast po zmianie kursu (...) dla powodów zbyt wysokie raty stały się niespłacalne, pomimo tego, że ich sytuacja finansowa i materialna się nie zmieniła. Zdaniem Sądu Okręgowego dysproporcja praw i obowiązków we wskazanym wyżej zakresie na niekorzyść powodów była nieusprawiedliwiona, a brak równowagi kontraktowej wystąpił w takim stopniu, który naruszył usprawiedliwione interesy konsumentów.

Te postanowienia umowy miały wpływ na wysokość zobowiązania powodów. Wartość wypłaconego powodom kredytu w walucie polskiej została przeliczona przez Bank arbitralnie, w sposób niemożliwy do zweryfikowania przez powodów. Dopiero po wypłacie kredytu i przeliczeniu na franki szwajcarskie powodowie mogli dowiedzieć się, jaka jest wartość zadłużenia. Od tak przeliczonej na walutę obcą kwoty kredytu naliczano następnie raty kredytu. Indeksacja zarówno wartość udzielonego kredytu, jak i rat uiszczanych przez powodów odbywała się w oparciu o kurs ustalony w tabelach Banku. Zdaniem Sądu Okręgowego w toku postępowania, pomimo dostarczenia przez Bank dokumentów żądanych przez stronę powodową, w tym zestawienia spłat, zestawienia sposobu wyliczenia zaległości, wydruków przedstawiających historię oprocentowanie i harmonogramów spłat, pozwany nie wykazał, w jaki sposób kwota udzielonego kredytu została przeliczona i jakie kryteria przyjęto, ustalając kurs (...).

Na marginesie Sąd Okręgowy wskazał, że przy uwzględnieniu abuzywnego charakteru części postanowień umowy możliwe byłoby ustalenie, że powodowie nie mieli opóźnień w realizacji, co również stanowiłoby o braku podstaw do wypowiedzenia umowy i wystawienia (...).

Wskazane postanowienia umowy były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały interesy powodów w rażący sposób i nie wiążą K. R. i J. R.. Takie ukształtowanie przez pozwanego postanowień umowy miało wpływ na wysokość zobowiązania powodów. Tym samym powodowie wykazali, że wysokość świadczenia, do którego uiszczenia są zobowiązani jest inna niż określona w (...). Nie musieli wykazać dokładnej różnicy, wystarczyło wykazanie nieprawidłowości w mechanizmie kreującym wysokość zobowiązania, który stosowany był przez Bank. Bankowy tytuł egzekucyjny nie został wystawiony w sposób prawidłowy, nie istniało zadłużenie w wysokości w nim określonej. W tej sytuacji bankowy tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności należało pozbawić wykonalności w całości.

Apelację od powyższego orzeczenia złożył pozwany zaskarżając wyrok w całości zarzucił:

1.

Naruszenie prawa procesowego mającego wpływ na treść wyroku, tj.:

a)

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

• wyprowadzenie ze zgromadzonego materiału dowodowego, tj. wypowiedzenia umowy (k. 38) projektu ugody (k. 42 i n.), pisma (k. 61), (...) i postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności (k. 57) i uznanie tych okoliczności jako niesporne, że nie doszło do skutecznego wypowiedzenia, co powoduje, że (...) wystawiony został wadliwie, bez przyczyny - co jest sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, ponieważ powodowie nie kwestionowali na żadnym etapie skutecznego wypowiedzenia (w szczególności powódka nie zaprzeczyła, że otrzymała wypowiedzenie k. 38), a tym bardziej podjęli starania celem zawarcia ugody po wypowiedzeniu umowy,
• sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym w sprawie ustalenie sądu I instancji, że powodowie nie znali kursu w dniu zawierania umowy pożyczki, co w konsekwencji doprowadziło Sąd do uznania że zapisy w umowie były sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy powodów - mimo braku wykazania, że taka sytuacja miała miejsce;
• sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego przyjęcie (s. 21) przez Sąd I instancji, że powodowie nie mieli zagwarantowanych praw dla konsumentów w sytuacji zmiany oprocentowania - co w konsekwencji doprowadziło do uznania zapisów § 4 ust. 4 jako abuzywnych - mimo braku kwestionowania tego zapisu przez powodów, ale także wyjaśnienia na czym gwarantowanie tych praw miałoby polegać;
• zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, jak również dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia oceny dowodów i poczynienie przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych niemających oparcia w materiale dowodowym, mając w szczególności na uwadze, że Sąd przyjął że nie istniał żaden mechanizm, który ograniczał swobodę banku do ustalania kursu walut- mimo twierdzeń samej strony pozwanej i braku dowodów przeciwnych;
• sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ustalenie Sądu I instancji, że z jednej strony powodowie mieli świadomość co do ryzyka kursowego, a z drugiej strony że powodowie nie mieli żadnego instrumentu, który pozwalałby na obronę przed nadmierną zmianą kursu;
• sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym w sprawie ustalenie, że powodowie nie mogli się dowiedzieć jaka jest wysokość ich zadłużenia, co stoi w sprzeczności przede wszystkim z przesłanym harmonogramem, umową pożyczki oraz istotą umowy pożyczki;
• sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym arbitralne i dowolne ustalenie Sądu I instancji o tym, że przy uwzględnieniu abuzywnego charakteru części postanowień (bez wskazania których) możliwe byłoby ustalenie że powodowie nie mieli opóźnień w realizacji, co również stanowiłoby brak podstaw do wypowiedzenia umowy i wystawienia (...) (s. 23)
• sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym (i niepoparte żadnym dowodem) dowolne ustalenie Sądu I instancji, że powodowie wykazali, że wysokość świadczenia do którego uiszczenia są zobowiązani jest inna niż określona w (...);
• pominięcie niezbędnej do rozstrzygnięcia, istotnej części materiału dowodowego, a to w szczególności Oświadczenia powodów z dnia 22 sierpnia 2008r. dot. kredytów nominowanych do waluty obcej, oprocentowanych zmienną stopą procentową, z którego wynika przyjęcie przez powodów świadomości ryzyka kursowego oraz przedstawienia im symulacji rat kredytu;

b)

art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c. poprzez pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego objętego pozwem w całości pomimo braku wykazania i udowodnienia przez powodów w jakim zakresie go kwestionują i braku ustaleń samego Sądu w tym zakresie,

c)

art. 328 k.p.c. poprzez brak precyzyjnego rozdzielenia uzasadnienia podważenia klauzul umownych dotyczących indeksacji oraz oprocentowania, co utrudnia pozwanemu obronę,

d)

art. 843 § 3 k.p.c. w zw. z art. 321 § 1 k.p.c. i art. 207 § 6 poprzez rozpoznanie przez Sąd I instancji zarzutów niezgłoszonych w pozwie i braku uznania, że powodowie mogli zgłosić dalsze zarzuty (niezgłoszone w pozwie), co powinno nastąpić bez ich winy lub gdy ich uwzględnienie nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo gdy występują inne wyjątkowe okoliczności, co w konsekwencji doprowadziło do oparcia na nich rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie

2.

naruszenie prawa materialnego, tj.:

a)

art. 60 k.c. i art. 65 § 1 k.c. poprzez dokonanie błędnej wykładni oświadczenia Banku o wypowiedzeniu przedmiotowej umowy złożonego powodom z pominięciem dowodów przeprowadzonych w sprawie i braku zaprzeczenia przez powodów okoliczności o wypowiedzeniu umowy, tj. z wypowiedzenia umowy jasno wynika że zamiarem pozwanego Banku i celem było wypowiedzenie umowy, co zostało skutecznie zakomunikowane powodom zgodnie z art. 61 § 1 k.c., czemu powodowie w żadnej mierze nie zaprzeczyli i zrozumieli treść wypowiedzenia;

b)

art, 89 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i uznanie, że wprowadzenie możliwości uchylenia mocy złożonego wypowiedzenia powodom stanowi warunek zgodnie z art. 89 KC, a w konsekwencji doprowadziło Sąd I instancji do uznania, że umowa pożyczki nie została wypowiedziana - mimo braku kwestionowania skuteczności wypowiedzenia przez powodów oraz dotarciu oświadczenia o wypowiedzeniu zgodnie z jego treścią ;

c)

art, 76 w zw. z art. 78 Prawa Bankowego poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że zmiana zmiennego oprocentowania pożyczki bez zawarcia aneksu do umowy nie gwarantuje konsumentom praw;

d)

art. 385¹ § 1 k.c. poprzez:

• uznanie arbitralnie, że na gruncie umowy powodów doszło do zastosowania klauzul abuzywnych w zakresie indeksacji kredytu w oparciu o kursy walut ustalane przez Bank,
• dokonywanie oceny klauzul dotyczących oprocentowania pod kątem ich abuzywności, kiedy to oprocentowanie stanowi element świadczenia głównego i jako takie nie podlega kontroli abuzywnej, a winno być ocenione pod kątem jednoznaczności przepisów,

Mając na uwadze powyższe zarzuty, wniósł o:

1.

zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o uchylenie i przekazanie do ponownego rozpoznania,

2.

Na podstawie art. 380 k.p.c. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów wskazanych przez pozwaną w uzasadnieniu niniejszej apelacji na okoliczności tam podane, albowiem potrzeba ich powołania wynikła dopiero po wydaniu wyroku przez Sąd I instancji,

3.

zasądzenie od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych za obie instancje oraz kosztów dojazdów pełnomocnika strony pozwanej wg listy kosztów, która zostanie przedłożona na ostatniej rozprawie,

4.

rozpoznanie sprawy również pod nieobecność strony pozwanej.

Powodowie w odpowiedzi na apelację pozwanego wnieśli o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne. Podziela również częściowo konsekwencje prawne wywiedzione w oparciu o powyższe ustalenia, tj. w części w jakiej Sąd Okręgowy odniósł się do bezskuteczności wypowiedzenia umowy pożyczki hipotecznej nr (...),

Podkreślić należy, że istota niniejszego sporu sprowadza się do ustalenia czy umowa o kredyt hipoteczny została kredytobiorcom skutecznie wypowiedziana, a w konsekwencji czy roszczenie powodów jest wymagalne. W pierwszej kolejności stwierdzić należy, co jest okolicznością bezsporną, że stronami umowy byli J. R. i K. R., zaś wypowiedzenie umowy zostało wysłane jedynie do J. R.. Pozwany nie przedstawił pisma zawierającego oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kierowanego do K. R., ani dowodu jego doręczenia. Sąd Okręgowy wprawdzie wskazał w swoich rozważaniach, że powódka nie zaprzeczyła okoliczności, iż otrzymała oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, jednakże nie poczynił stosownego ustalenia w okolicznościach faktycznych dotyczących tej okoliczności. Już tylko ta okoliczność nasuwa wątpliwości co do skuteczności wypowiedzenia umowy o kredyt hipoteczny w stosunku do K. R..

Zgodnie z treścią art. 61 k.c. oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, aby mogła zapoznać się z jego treścią.

Pozwany powyższej okoliczności nie wykazał, mimo, iż wobec kwestionowania przez powodów skuteczności wypowiedzenia umowy, to na nim ciążył zgodnie z art. 6 k.c. obowiązek dowodowy.

Niezależnie od powyższego w ocenie Sądu Apelacyjnego umowa o kredyt hipoteczny zawarta pomiędzy stronami nie została skutecznie przez pozwanego wypowiedziana. Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o kredyt nie może być złożone drugiej stronie pod warunkiem, a z takim rodzajem wypowiedzenia mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

W piśmie skierowanym do powoda bank wypowiedział umowę pożyczki z zachowaniem 30 dni okresu wypowiedzenia liczonego od daty doręczenia wypowiedzenia z jednoczesnym oświadczeniem, że wypowiedzenie traci moc w dacie uregulowania przed upływem okresu wypowiedzenia całego zobowiązania wymagalnego ustalonego na dzień 5.08.2013r. w kwocie 1.418,59 (...) na którą składa się kwota (...) z tytułu kapitału pożyczki, kwota 672,79 (...) z tytułu wymagalnych odsetek umownych, kwota 10,35 (...) z tytułu odsetek za opóźnienie, kwota 195 zł z tytułu innych należności i kosztów windykacyjnych. Do kwoty zobowiązania wymagalnego należy doliczyć dalsze odsetki od wymagalnego kapitału naliczone wg stopy procentowej 9,24 % ( (...)) nie więcej jednak niż czterokrotność stopy odsetek lombardowych NBP od dnia 5.08.2013 r. do dnia zapłaty. Już samo sformułowanie wezwania w kontekście postanowień umowy § 5 ust. 5, z którego wynika, że jako datę spłaty przyjmuje się datę wpływu środków na rachunek pożyczki, kwota wpłaty raty ze złotych przeliczona jest na (...) wg kursu sprzedaży obowiązującego w dniu wpływu środków do banku, czyni je wysoce nieprecyzyjnym. Zawiera wymagalną kwotę w walucie (...), a nie w złotych polskich co wymaga od dłużnika ustalenia kursu sprzedaży franka obowiązującego w banku nie tylko w dacie wpłaty, ale również w dacie kiedy wpłata wpłynie do banku - może być inna niż w dacie wpłaty w zależności po jakim czasie środki faktycznie wpłyną na konto - ustalanie wysokości należnego oprocentowania wg stopy 9,24 % ( (...)) od wymagalnego kapitału od dnia 5.08.2013 r. do dnia wpływu środków na konto. Oprocentowanie powyższe ma być wyliczone od kwoty wymagalnego kapitału wyliczonego we frankach i konsekwentnie w wypadku spełnienia świadczenia złotych polskich zostanie przeliczone zgodnie z postanowieniami zawartymi w § 5 ust. 5 umowy. Takie sformułowanie wezwania do zapłaty jest mało czytelne dla dłużnika, wymaga stosownych przeliczeń złotego polskiego do franka wg kursu wierzyciela oraz wyliczenia należnego oprocentowania. W wypadku spełnienia świadczenia wg najlepszej wiedzy ze strony dłużnika nie będzie miał pewności, czy kwota wpłacona na rzecz banku w pełni zaspokaja wymagalne na datę wpływu środków świadczenie, a w konsekwencji czy warunek utraty mocy obowiązującej wypowiedzenie został spełniony.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko wyrażone w orzeczeniu Sądu Najwyższego z 29.04.2009r. II CSK 614/08 OSNC 2010/2/32, że artykuł 89 k.c. wyraża zasadę dopuszczalności warunków we wszystkich czynnościach prawnych; w drodze wyjątku jedynie nie dopuszcza zamieszczenia warunku, gdy przepis wyraźnie tego zakazuje, albo gdy wynika to z właściwości danej czynności prawnej. Nie można jednoznacznie określić kategorii czynności niedopuszczających warunku na podstawie kryterium właściwości czynności prawnej. W doktrynie podkreśla się, że chodzi o czynności prawne, które mają od razu kształtować stabilne stosunku prawne; wskazuje się, iż taki charakter mają czynności regulujące stan cywilny człowieka (np. małżeństwo, uznanie dziecka) oraz jednostronne czynności prawokształtujące (np. uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli na podstawie art. 88 k.c. lub wypowiedzenie trwałego stosunku cywilnoprawnego). Trzeba zgodzić się z poglądem, że jednostronne oświadczenia woli wywierające z chwilą ich złożenia innej osobie wpływ na jej stosunki majątkowe z reguły nie powinny być dokonywane z zastrzeżeniem warunku, ochrona prawna bowiem interesów tej osoby wymaga, aby zakres skuteczności takich oświadczeń był od razu oznaczony. Dotyczy to zwłaszcza wypowiedzenia, prowadzącego do zakończenia stosunku zobowiązaniowego o charakterze trwałym, gdyż druga strona powinna mieć od razu pewność co do swojej sytuacji prawnej.

Rozważenia powyższe prowadzą do wniosku, że wypowiedzenie umowy o kredyt hipoteczny dokonane pod warunkiem jest niedopuszczalne. Zatem uznać należy, że pozwany nie dokonał skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu hipotecznego w stosunku do powodów. W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwany najpierw powinien wezwać do zapłaty w sposób wyraźny i jednoznaczny ustalając wymagalne świadczenie, które powinno być spełnione i przypomnieć o terminach wypowiedzenia, a dopiero w kolejnym piśmie wypowiedzieć bezwarunkowo umowę.

Wobec powyższych rozważań w ocenie Sądu Apelacyjnego za bezzasadne należy uznać zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. art. 60, 65 § 1 i 89 k.c.

Skoro nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy zawartej przez strony, nie można przyjąć, aby wierzytelność powodów objęta (...) była wymagalna co czyni zarzut naruszenia art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego objętego pozwem bezzasadnym.

W konsekwencji za bezzasadny należy uznać zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. poprzez wyprowadzenie ze zgromadzonego materiału, że nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy.

Przechodząc do kolejnej grupy zarzutów zmierzającej do wykazania przez skarżącego, że zawarta umowa o kredyt hipoteczny nie zawiera klauzul abuzywnych stwierdzić należy, że ich rozpoznanie należy uznać za bezprzedmiotowe.

Nadmienić jedynie należy, że postanowienia umowy o charakterze abuzywnym nie mają wpływu na ważność całej umowy, a jedynie skutkują bezskutecznością tych ze skutkiem ex tunc, a w ich miejsce wchodzą odpowiednie przepisy dyspozytywne. Każda ze stron może wytoczyć powództwo na podstawie art. 189 k.p.c. celem uniknięcia kontrowersji czy sporów w przyszłości.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelacje pozwanego jako nieuzasadnioną. O kosztach postępowania orzeczono na mocy art. 98 k.p.c.