UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 22 grudnia 2015 r., skierowanym przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej we W., powodowie K. R. i J. R. domagali się pozbawienia wykonalności w całości bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 15 stycznia 2015 roku, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności dnia 18 lutego 2015 roku, w sprawę sygn. akt I Co 345/15.

Uzasadniając twierdzili, że pozwany Bank, kształtując umowę pożyczki hipotecznej nominowanej do (...) nr (...) „Standardowe oprocentowanie” wprowadził do niej niedozwolone postanowienia umowne, skutkiem czego wysokość wierzytelności określona w bankowym tytule egzekucyjnym nie odpowiada kwocie, jako powinna być ustalona zgodnie z klauzulami umownymi, nienaruszającymi regulacji o niedozwolonych postanowieniach umownych. Wg powodów klauzulą taką jest zawarte w § 2 ust. 1 umowy postanowienie, zgodnie z którym Bank udziela pożyczki w kwocie 106 247 zl 34 gr nominowanej do waluty (...) wg kursu kupna obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia pożyczki, lub jej poszczególnych transz (...). Zdaniem powodów również postanowienie zawarte w § 2 ust. 2 umowy jest postanowieniem niedozwolonym, ze względu na to, że wskazano w nim, iż informacje o okresie pożyczki, kwocie pożyczki w (...), wysokości kursu kupna obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia pożyczki, wysokości oprocentowania, wysokości i terminach płatności rat zostaną określone w harmonogramie spłat (...). Pierwszy harmonogram spłat zostanie przekazany pożyczkobiorcy niezwłocznie po uruchomieniu pożyczki (...).

Zdaniem powodów na abuzywny charakter zapisów umowy wskazuje również § 5 ust. 5 umowy, w którym określono, że kwota wpłaty raty w złotych przeliczana jest na (...) wg kursu sprzedaży obowiązującego w Banku w dniu wpływu środków do Banku.

Ich zdaniem jednostronnie ustalany przez Bank kurs franka szwajcarskiego wpływał na wysokość zobowiązania, której to wysokości dłużnicy nie byli w stanie zweryfikować ze względu na swobodnie przez Bank ustalany kurs (...) oraz ze względu na niepodające się weryfikacji, określone w (...), prowizje i koszty opłat za monity.

Powodowie zwrócili również uwagę na fakt, że w księdze wieczystej nieruchomości, która jest przedmiotem egzekucji na podstawie (...) widnieje hipoteka kaucyjna w kwocie 212 494 zl 68 gr wyrażona w złotych polskich, co wskazuje, że kredyt został udzielony w pieniądzu polskim.

Powodowie twierdzili, że do wypowiedzenia umowy doszło w sposób nieprawidłowy. Wskazali na zawarcie warunku w wypowiedzeniu, co ich zdaniem jest niedopuszczalne. 5 sierpnia 2013 roku Bank wystawił pismo „Wypowiedzenie umowy”. Dnia 17 września 2013 roku mailem zaproponował zawarcie ugody, na warunkach niekorzystnych, bowiem dług wzrósł o 100 %. Ich zdaniem postanowienia umowne, zmierzające do naruszenia równorzędności stron umowy, nierównomiernego rozkładania uprawnień i obowiązków między jej stronami, należy ocenić, jako sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Powodowie wskazali również na wady formalne (...) brak wyodrębnienia odsetek i określenia terminów ich płatności. Bank niepoprawnie wskazał w (...) wysokość zobowiązania. Ich zdaniem, nie złożyli również oświadczenia o poddaniu się egzekucji na podstawie (...).

Powodowie zakwestionowali też konstytucyjność wystawionego bankowego tytułu egzekucyjnego, powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego.

W piśmie złożonym przez ustanowionego dla powodów pełnomocnika z urzędu, z dnia 1 lipca 2016, pełnomocnik podtrzymał żądanie pozbawienia w całości wykonalności bankowego tytułu wykonawczego z dnia 15 stycznia 2015 roku.

Powodowie, działający przez pełnomocnika, ponownie powołali się na niedozwolone postanowienia umowne zawarte w § 2 ust. 1 umowy, § 2 ust. 2 umowy, § 5 ust. 5 umowy, twierdząc, że postanowienia te sprowadzały jednostronne ustalanie przez Bank kursu franka szwajcarskiego, które wpływało bezpośrednio na wysokość zobowiązania. Twierdzili, że przesiania, na podstawie, których kurs waluty jest ustalany, są bliżej nieokreślone, nie dają się weryfikować. Tabela kursów, do której odsyłają postanowienia umowy zawiera jedynie wartość kursów walut. W tym kontekście powołali Rekomendację S dotyczącą dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie, wydaną w 2006 roku przez Komisję Nadzoru Bankowego.

Zdaniem powodów stosowanie kursów walutowych ustalonych przez Narodowy Bank Polski podczas wypłaty środków w dniu uruchomienia pożyczki spłaconych rat skutkowałoby tym, że Bank nie mógłby wypowiedzieć warunków umowy pożyczki, gdyż brak byłoby zaległych rat. Sama bowiem różnica w zastosowaniu kursu NBP obowiązującego, a kursu wskazanego przez Bank w piśmie z 7 lipca 2015 roku wynosi około 3500 zł.

Powodowie ponownie poddali pod wątpliwość skuteczność wypowiedzenia umowy, wskazując na ich zdaniem niedopuszczalne zawarcie w piśmie wypowiadającym warunku zawieszającego. Powołali pogląd Sądu Apelacyjnego w Gdańsku zawarty w uzasadnieniu wyroku z 11 marca 2014 roku w sprawie o sygnaturze akt I ACa 812/13. Twierdzili, że w zw. z powyższym nie nastąpiło zdarzenie, które stało się podstawą dla wystawienia (...). W dalszej części uzasadnienia pisma poparto argumenty zawarte w pozwie, dotyczące braków (...), braku oświadczenia o poddaniu się egzekucji przez dłużników z (...), niejasnej treści umowy i niepoprawnego wykazania w bankowym tytule wykonawczym kwoty zobowiązania. Wskazano również, że zlecenie firmom windykacyjnym monitorowania wierzytelności naraziło dłużników na dodatkowe niepotrzebne koszty.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank SA we W. wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa wg norm i wydatków, o ile zostanie przedstawiona lista kosztów.

Pozwany wskazał na okoliczności niesporne, wynikające z treści umowy. Twierdził, że ziściły się przesłania do wypowiedzenia umowy, które zostały przyznane przez powodów, to jest powstanie zaległości określonych w umowie, co uzasadniało wypowiedzenie. Wobec powyższego Bank 5 sierpnia 2013 roku złożył powodom oświadczenie o wypowiedzeniu umowy. Wymagalne zadłużenie zostało określone po przeliczeniu na złote polskie wg kursu sprzedaży obowiązującego w Banku dla franka szwajcarskiego w tym dniu. Dalsze odsetki miały być naliczone w wysokości stanowiącej równowartość dwukrotności maksymalnej stopy oprocentowania pożyczek w polskich złotych, zgodnie z tabelą oprocentowania Banku, na podstawie § 10 ust. 3 umowy.

Dopiero 15 stycznia 2015 roku Bank, na podstawie oświadczenia zawartego w § 11 ust. 4 umowy, wystawił Bankowy tytuł egzekucyjny nr (...).

Pozwany stwierdził, że trudno odnieść się do zarzutów stosowania przez Bank klauzul niedozwolonych, bowiem są one ogólnikowe. Powodowie nie wskazali, czy te postanowienia w całości czy tylko w części miałyby kształtować ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszając ich interesy, z którymi obyczajami i jakie konkretnie interesy naruszają, nie wskazali wreszcie pozycji w rejestrze klauzul niedozwolonych. Co najistotniejsze jednak, powodowie nie wykazali, w jald sposób ewentualnie niedozwolony charakter klauzuli wpłynął na powstanie długu. Nie kwestionują bowiem braku podstawy swojej odpowiedzialności z tytułu umowy, a jedynie wysokość zobowiązania.

Jednocześnie pozwany podniósł, że kontrola abstrakcyjnego wzorca umowy nie może prowadzić do wyłączenia danej klauzuli z obrotu, w szczególności w odniesieniu do postanowień stosowanych przez innego przedsiębiorcę.

Pozwany wskazał również na wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 14 maja 2012 roku, sygnatura akt XVII AmC 426/09, w którym to Sąd nie zakwestionował samej możliwości prowadzenia przez Bank własnej polityki dotyczącej kursów walut. Efektem stosowania tej polityki jest ustalanie przez Bank własnej tabeli kursów walut. Powołał się również się na wyrok Sądu Najwyższego, w którym Sąd ten przesądził, że kredytobiorcy - jeżeli mogą liczyć na zasądzenie od Banków jakichkolwiek kwot, to tylko za okres od daty zawarcia kredytu, do daty wejścia w życie ustawy „spreadowej”, to jest 26 sierpnia 2011 roku, o ile udowodnią w sądzie, że zastosowany przez Bank do przeliczenia ich zobowiązań kurs był w jakikolwiek sposób nieprawidłowy. Sąd Najwyższy nie wspomniał jednak, że kursem prawidłowym miałby być np. kurs średni Narodowego Banku Polskiego.

Podsumowując pozwany twierdził, że wysokość kursu CHF obowiązującego w Banku była ustalana na podstawie obiektywnych przesłanek i była zbliżona do kursu obowiązującego na międzynarodowym rynku walutowym, co jego zdaniem wyłącza istnienie przesłanek do uznania postanowień umownych za niedozwolone, bowiem nie kształtowały one praw w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i nie doprowadziły do rażącego naruszenia interesów. Do ustalania kursu waluty dla rozliczeń walutowych Banku pozwany w praktyce stosował obowiązujące kursy na międzynarodowym rynku walutowym, tak więc kurs nie byl ustalany „na podstawie bliżej nieokreślonych przesłanek”.

W dalszej części uzasadnienia pozwany odniósł się do sposobu ustalania kursu średniego NBP. Stwierdził również, że kurs S. C. Banku mógł być znacznie korzystniejszy od kantorowego. Jego zdaniem kursy walut obowiązujące w Banku odpowiadały aktualnej globalnej sytuacji na rynkach finansowych.

Pozwany podkreślił, że powodowe mieli możliwość zapoznawania się z kursami walutowymi Banku na stronie internetowej pozwanego, w jego placówkach bądź przez infolinię.

Wbrew twierdzeniom powodów kursy walut w tabeli kursowej (...) Banku SA ustalane są dla poszczególnych par walutowych na podstawie kursu z rynku międzybankowego. Zatem nie są to ustalenia całkowicie jednostronne i dowolne, jak zarzucają powodowie, pozostają w relacji do kux^-su ukształtowanego przez lynek walutowy.

Pozwany wskazał, że wbrew twierdzeniom powodów w umowie wyjaśniono termin „pożyczka nominowana". W § 3 ust. 2 umowy wyraźnie wskazano, że pożyczka wypłacana jest w złotych polskich przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości wypłacanej kwoty na CHF wg kursu kupna obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków. Zdaniem pozwanego, zasady przeliczania kwoty pożyczki na franki szwajcarskie, ustalania oprocentowania czy spłaty pożyczki zostały jednoznacznie określone w umowie.

Pozwany podkreślił, że pożyczki denominowane lub indeksowane do waluty innej niż waluta polska są dozwolone prawem. Podkreśli! również, że celem indeksacji pożyczki nie było przysporzenie majątkowe na rzecz jednej ze stron, tylko zachowanie na przestrzeni ustalonego czasu jednolitej wartości wzajemnych świadczeń. W praktyce polega to na wykorzystaniu przewidzianej w art. 358¹ § 2 kodeksu cywilnego waloryzacji umownej zobowiązania pieniężnego.

Zdaniem pozwanego powodowie nie wykazali, że ponieśli szkodę. Podkreślił, że powodowie potrzebowali środków finansowych i mieli dowolność w wyborze z różnych produktów oferowanych na rynku przez wszystkie instytucje finansowe w Polsce. Decyzja ich była decyzją swobodną. Oczywistym było, że w tamtym okresie czasu, kiedy zawierali umowę, warunki pożyczki udzielanej we frankach szwajcarsldch były korzystniejsze niż pożyczki w złotych polskich.

Zdaniem pozwanego, w sprawie nie można mówić zatem o nadużyciu przez Bank pozycji przedsiębiorcy, naruszeniu równowagi kontraktowej na niekorzyść powodów czy naruszeniu dobrych obyczajów. Zarówno oprocentowanie pożyczki, jak i kurs waluty jest nie do przewidzenia, ich wysokość jest całkowicie niezależna od woli stron, w tym również Banku.

Pozwany wskazał również, że warunki i okoliczności wypowiedzenia umowy określone zostały w umowie pożyczki. Bank miał prawo wypowiedzieć umowę z zachowaniem trzydziestodniowego terminu wypowiedzenia m.in. w przypadku braku spłaty rat, co najmniej za dwa okresy płatności. Ten warunek został spełniony i Bank skutecznie złożył oświadczenie o wypowiedzeniu. Wypowiedzenie zostało prawidłowo doręczone. Od jego skutków powodowie mogli się uchylić, dokonując spłaty zaległości, czego nie uczynili. Zarzut zastrzeżenia warunku wypowiedzenia umowy nie jest trafiony, bowiem w wypowiedzeniu warunek nie byl zastrzeżony. Splata zaległości jest zdarzeniem uzależnionym od decyzji postępowania jednej ze stron. Sytuacja powodów nie była niepewna, mogli spłacić dług.

Zdaniem pozwanego, bankowy tytuł egzekucyjny spełniał warunki, od których zależało nadanie mu klauzuli wykonalności. Odsetki zostały wyodrębnione, został wskazany termin wymagalności. Kwoty zawarte w BTE są czytelne, nie ma wątpliwości, co do wysokości zobowiązania powodów. Zarówno wystawienie BTE, jak i nadanie mu klauzuli wykonalności nastąpiło przed wydaniem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności przepisów dotyczących BTE. Ponadto Trybunał Konstytucyjny określił, że zakwestionowane przepisy utracą moc obowiązującą dopiero z dniem 1 sierpnia 2016. Niezależnie od tego, w ustawie z dnia 25 września 2015 roku o zmianie ustawy pr. bank. oraz niektórych innych ustaw, w art. 11 ustawodawca wyraźnie wskazał, że jeżeli przed dniem jej wejścia w życie wydano postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, dalsze postępowanie w sprawie nadania klauzuli wykonalności toczy się wg przepisów dotychczasowych, a bankowy tytuł egzekucyjny, któremu nadano klauzulę wykonalności na podstawie przepisów dotychczasowych zachowuje moc tytułu wykonawczego także po dniu wejścia w życie tejże ustawy.

W końcu pozwany twierdził, że powierzenie windykacji podmiotowi trzeciemu nie było niezgodne z prawem.

W piśmie z dnia 17 listopada 2016 roku pozwany wyjaśnił, że kursy sprzedaży (...) Bank SA ustalane są w każdym dniu roboczym pomiędzy godziną 7.45, a 8.15 na podstawie bieżących notowań z rynku walutowego. Kurs sprzedaży ustalany jest poprzez podwyższenie średniego kursu rynkowego 03% marży i jest zaokrąglany do trzech miejsc po przecinku. Ustalony kurs sprzedaży obowiązuje w następnym dniu roboczym przez cały dzień.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 2 września 2008 roku strony zawarły umowę pożyczki hipotecznej nominowanej do CHF (...Standardowe Oprocentowanie.

(niesporne, dowód umowa pożyczki k. 22 i nast.)

Zgodnie z treścią umowy Bank udzielił pożyczki w kwocie 106 247 zl 34 gr, nominowanej do waluty CHF, wg kursu kupna obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości pożyczki lub jej poszczególnych transz. Pożyczka była wypłacana w złotych polskich, splata ustalona została na 240 miesięcy (§ 2 ust. 1). Zgodnie z treścią umowy (§ 2 ust. 2) informacje o okresie pożyczki, kwocie pożyczki w CHF, wysokości kursu kupna obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia pożyczki, wysokości oprocentowania oraz o wysokości i terminach płatności rat zostaną określone w „Harmonogramie spłat”. Harmonogram spłat miał być przekazywany pożyczkobiorcom, co 6 miesięcy. W § 2 ust. 4 ustalono wysokość oprocentowania pożyczki, jako zmienną, jednak nie wyższą niż czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (odsetki maksymalne) obowiązującej w dniu, za który naliczane jest oprocentowanie. Dalej wskazano, że oprocentowanie pożyczki równa się sumie stopy bazowej, o której mowa w ust. 5, obowiązującej w dniu uruchomienia pożyczki lub jej pierwszej transzy oraz stałej marży Banku wynoszącej 4,53 % w stosunku rocznym (§ 2 ust. 4). W ust. 5 wskazano, że za obowiązującą w dniu uruchomienia pożyczki lub jej pierwszej transzy stopę bazową przyjmuje się wysokość stawki LIBOR 6M dla CHF ustalaną 2 dni przed dniem, w któiym stopa bazowa ma obowiązywać, o godzinie 11.00 czasu londyńskiego i ogłaszaną na stronach informacyjnych Reuters. Zmiana oprocentowania pożyczki nie stanowiła zmiany umowy i nie wymagała aneksu.

(niesporne, dowód umowa pożyczki k. 22 i nast.)

Integralną część umowy stanowił regulamin udzielania kredytów, w którym, w § 7 określono, że oprocentowanie kredytu/pożyczki równa się sumie stopy bazowej, obowiązującej w dniu uruchomienia kredytu lub jego pierwszej transzy oraz stałej marży Banku w stosunku rocznym. Określono obowiązującą stopę bazową. Wskazano również, że wysokość aktualnego oprocentowania dla udzielonych kredytów/ pożyczek publikowana jest w tabeli oprocentowania.

(dowód: Regulamin, k. 27 i nast.)

5 sierpnia 2013 roku pozwany dokonał wypowiedzenia umowy z zachowaniem trzydziestodniowego okresu wypowiedzenia liczonego od daty doręczenia wypowiedzenia. Pismo kierowane było do J. R.. W piśmie wskazano zobowiązanie zarówno we frankach szwajcarskich, jak i w złotych polskich. Jednocześnie Bank oświadczył, że niniejsze wypowiedzenie traci moc w dacie uregulowania przez dłużnika, przed upływem okresu wypowiedzenia, całego zobowiązania wymagalnego wskazanego w tym wypowiedzeniu oraz wszelkich innych zobowiązań z tytułu umowy pożyczki, wymagalnych na dzień dokonania spłaty.

(dowód wypowiedzenie umowy k. 38)

Powodowie złożyli wniosek o zawarcie ugody w dniu 27 września 2013 roku. Na propozycję ugody Bank wyraził zgodę pod określonymi w piśmie z dnia 15 października 2013 roku warunkami. Do pisma dołączono projekt ugody i harmonogram spłat.

(dowód; pismo k. 41, projekt ugody k. 42 i następne, pismo k. 63, pismo k. 64) 26 lutego 2014 roku pozwany skierował do powodów pismo, w którym informował, że na podstawie informacji uzyskanej od przedstawiciela terenowego o braku zgody powodów na podpisanie ugody z ustaloną na poziomie 1502 zl 81 gr ratą, ugoda została wycofana, skutkiem czego cale zadłużenie stało się wymagalne.

(niesporne, pismo k. 61)

15 stycznia 2015 roku Bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny na podstawie ksiąg (...) Bank SA z siedzibą we W.. W BTE wskazano na kwotę zadłużenia: należność główna w kwocie 157148 zł 67 gr, odsetki niezapłacone umownie w kwocie o zł o gr, odsetki za opóźnienie w spłacie wymagalnego kapitału pożyczki naliczone do dnia postawienia pożyczki w stan wymagalności o zł o gr, odsetld za opóźnienie w spłacie wymagalnego kapitału pożyczki od dnia wymagalności do dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego to jest do 15 stycznia 2015 roku w kwocie 32 287 zł 58 gr, inne koszty (korespondencja, prowizja, windykacja) w kwocie 834 zł 47 gr, łącznie do zapłaty 190 070 zł 72 gr. Postanowieniem z 18 lutego 2015 roku, w sprawie o sygnaturze I Co 345/15 Sąd Rejonowy we Włocławku, w osobie referendarza sądowego, nadał klauzulę wykonalności BTE nr (...) z dnia 15 stycznia 2015 roku, wystawionemu przez pozwanego.

(niesporne, dowód: BTE, k. 57, postanowienie, lc 57v)

27 marca 2015 roku działający w imieniu i na rzecz pozwanego (...) SA we W. wezwał powodów do zapłaty zadłużenia w łącznej kwocie 193 0369 zł 9 gr, określonej na dzień 25 marca 2015 roku.

(niesporne, wezwanie k. 59)

26 czerwca 2015 roku Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym we Włocławku wystawi zawiadomienie o wszczęciu egzekucji z nieruchomości i wezwanie do zapłaty należności przeciwko powodom, na wniosek wierzyciela (...) Bank SA we W..

(niesporne, dowód zawiadomienie k. 58)

7 lipca 2015 roku Bank wystosował do powodów pismo, w którym wyjaśniał, że kursy walut zawarte w tabeli kursowej (...) Bank SA ustalane są na podstawie bieżących notowań rynku międzybankowego dla poszczególnych par walutowych. Informował, że tabela kursowa (...) Bank SA ustalana jest każdego dnia roboczego na początku dnia, przy czym dla danej tabeli kursowej kursy kupna obowiązują przez dzień roboczy a kursy sprzedaży S. C. Bank obowiązują w następnym dniu roboczym przez cały dzień. Informowano też, że aktualne kursy kupna i sprzedaży walut są ustalane i publikowane przez Bank w tabeli kursów kupna sprzedaży i dostępne na stronie internetowej Banku.

(dowód: pismo k. 35)

5 października 2015 roku do Komornika sądowego wpłynęło pismo wierzyciela (...) Bank SA o dokonanie opisu i oszacowania nieruchomości należącej do dłużników.

(niesporne, dowód: wniosek. K. 68, k. 69)

7 października 2015 roku Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym we Włocławku zajął, na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego przedstawionego przez pozwanego, wynagrodzenie za pracę i inne wierzytelności J. R. i K. R..

(niesporne, zajęcia k. 66, k. 67)

W dniu 25 listopada 2015 roku Bank skierował do K. R. pismo zatytułowane „Wypowiedzenie umowy”, dotyczące innego kredytu hipotecznego. W piśmie wskazano kwotę zobowiązania wymagalnego na dzień jego wystawienia tak we frankach szwajcarskich jak i w złotych polskich. Poinformowano również powódkę, że wypowiedzenie traci moc w dacie uregulowania przez powódkę, przed upływem okresu wypowiedzenia, całego zobowiązania wymagalnego.

(dowód: pismo k. 65)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów dołączonych do sprawy, w szczególności z umowy kredytu, bankowego tytułu egzekucyjnego oraz postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności BTE. Wiarygodność tych dokumentów nie była kwestionowana przez strony, Sąd nie znalazł podstaw, aby tę wiarygodność podważyć.

Okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia były pomiędzy stronami bezsporne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo, w którym powodowie domagali się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego stanowiącego bankowy tytuł egzekucyjny, któremu referendarz sądowy nadal klauzulę wykonalności, jako uzasadnione należało uwzględnić w całości.

Podstawę prawną żądania powodów stanowił art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., zgodnie z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto nadanie klauzuli wykonalności, a w szczególności, gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.

W drodze powództwa z art. 840 § 1 k.p.c. można zwalczać treść tytułu egzekucyjnego niekorzystającego z powagi rzeczy osądzonej lub zawisłości sporu, przywołując zdarzenia leżące u podstaw świadczenia wynikającego ze zobowiązania dłużnika objętego tytułem egzekucyjnym lub stojące u podstaw klauzuli wykonalności, nawet, gdy zaszły po powstaniu tytułu, a przed nadaniem mu klauzuli wykonalności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 kwietnia 2015 roku sygn. akt V ACa 637/14, Legalis 1242439). Dłużnik Banku może wytoczyć przeciwko Bankowi powództwo przeciwegzekucyjne, w którym może podnieść wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności Banku, objętej bankowym tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w sądową klauzulę wykonalności, powstałe przed wystawieniem BTE, przed wydaniem klauzuli wykonalności, jak i po jej wydaniu. Zarzuty te mogą dotyczyć nieistnienia roszczenia, istnienia roszczenia w innej wysokości niż w tytule, nie nastąpienia wymagalności roszczenia.

Umowa pożyczki hipotecznej została zawarta 2 września 2008 roku. W sprawie nie znajdą więc zastosowania przepisy obowiązującej w tej dacie ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2001 Nr 100, poz. 1081), bowiem zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 tej ustawy nie stosuje się jej do umów o wysokości większej niż 80 000 zł. Zaciągnięty przez powodów kredyt przekracza tę kwotę (por. art. 78a pr. bank.).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku pr. bank. (tj. Dz.U. 2002 Nr 72, poz. 665) w wersji obowiązującej w dacie zawierania umowy, przez umowę kredytu Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie. W dalszej części określono obowiązkową treść umowy kredytu. Z kolei w myśl art. 96 pr. bank. na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogą wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne. W bankowym tytule egzekucyjnym należy oznaczyć bank, który go wystawił i na rzecz którego egzekucja ma być prowadzona, dłużnika zobowiązanego do zapłaty, wysokość zobowiązań dłużnika wraz z odsetkami i terminami ich płatności, datę wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, jak również oznaczenie czynności bankowej, z której wynikają dochodzone roszczenia, oraz wzmiankę o wymagalności dochodzonego roszczenia. Bankowy tytuł egzekucyjny należy opatrzyć pieczęcią banku wystawiającego tytuł oraz podpisami osób uprawnionych do działania w imieniu banku. Zgodnie z art. 97 w/w ustawy bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą egzekucji prowadzonej według przepisów

Kodeksu postępowania cywilnego po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej albo jest dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej i złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz gdy roszczenie objęte tytułem wynika bezpośrednio z tej czynności bankowej lub jej zabezpieczenia (ust. i). Oświadczenie, o którym mowa w ust. i, powinno określać kwotę zadłużenia, do której bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny, oraz termin, do którego bank może wystąpić o nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności. Dłużnik może się również poddać egzekucji wydania rzeczy, w przypadku, gdy ustanowiono zastaw rejestrowy lub dokonano przeniesienia własności w celu zabezpieczenia roszczenia (ust. 2).

W dniu 14 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy prawo bankowe są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (P 45/12, OTK-A 2015/4/46, Dz.U.2015/559), wskazując, że uprawnienie banków do wydawania bankowych tytułów egzekucyjnych stanowi naruszenie zasady równości w relacjach z ich klientami. Z porządku prawnego wyeliminowane zostały artykuły 96 i 97 pr. bank. Jednak Trybunał Konstytucyjny uznał, że utrata mocy obowiązującej tych przepisów z dniem publikacji wyroku mogłaby doprowadzić do negatywnych skutków. Wobec tego postanowił odroczyć termin utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnych przepisów do 1 sierpnia 2016 roku. Wyraźnie przy tym wskazał, że przepisy te zachowują moc przez ponad roku od dnia ogłoszenia wyroku w Dz.U. chyba, że wcześniej zostaną uchylone bądź zmienione przez ustawodawcę. Oznaczało to, że w okresie odroczenia przepisy te miały być stosowane, w tym przez sądy. Tym samym bankowe tytuły egzekucyjne wystawione przed 1 sierpnia 2016 roku zachowały skuteczność i mogą stanowić podstawę egzekucji (porównaj wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 28 stycznia 2016 roku, sygn. akt I ACa 736/15, Legalis 1409730, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 28/06, OSNC 2007 r. Nr 2, poz. 31, choć zajmowano w tym zakresie również odmienne stanowisko - Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 stycznia 2007 r., III PK 96/06, OSNP 2008 r. Nr 5-6, poz. 61).

W niniejszej sprawie zatem wydany tytuł egzekucyjny i nadana mu klauzula wykonalności zachowały skuteczność, pomimo treści w/w wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Niekonstytucyjne przepisy art. 96 i 97 ustawy prawo bankowe zostały uchylone przez ustawodawcę na mocy art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015.1854), która weszła w życie w dniu 27 listopada 2015 r. Oznacza to, że banki utraciły możliwość wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych z dniem 27 listopada 2015 r. W niniejszej sprawie bankowy tytuł egzekucyjny został wystawiony w dniu 15 stycznia 2015 r., nadano mu klauzulę wykonalności w dniu 18 lutego 2015 r.

Zdaniem Sądu Okręgowego pozwany Bank był uprawniony do wystawienia BTE, czynności tej dokonano przed utratą mocy obowiązującej art. 96 i 97 pr. bank. Zarzut niekonstytucyjności bankowego tytułu egzekucyjnego w zakresie, w jakim miał on stanowić podstawę do pozbawienia go wykonalności nie jest zasadny.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie doszło do skutecznego wypowiedzenia, co powoduje, że BTE wystawiony został wadliwie, bez przyczyny.

W jednym piśmie skierowanym wyłącznie do powoda (brak pisma kierowanego do powódki, która również była stroną umowy, brak dowodu doręczenia tego pisma, chociaż powódka nie zaprzeczyła, że je otrzymała - k. 38) pozwany wezwał do uregulowania należności jednocześnie wskazując, że w przypadku nie zadośćuczynienia powyższemu obowiązkowi będzie uważał, iż umowa została wypowiedziana. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwany powinien wezwać do zapłaty i przypomnieć o terminach wypowiedzenia, a następnie, w kolejnym piśmie wypowiedzieć umowę.

W § 10 umowy zastrzeżono uprawnienie banku do wypowiedzenia umowy pożyczki przed terminem ostatecznej spłaty z zachowaniem trzydziestodniowego okresu wypowiedzenia w wypadku, gdy pożyczkobiorca nie zapłaci w terminach określonych w harmonogramie spłaty pełnych rat pożyczki, za co najmniej 2 okresy płatności. Umowa została wypowiedziana, jednak wypowiedzenie miało utracić moc w dacie uregulowania całego zobowiązania wymagalnego. Zdaniem Sądu Okręgowego w piśmie z 5 sierpnia 2013 roku zawarto warunek za wieszający. Spełnienie świadczenia nie zawsze jest zdarzeniem całkowicie zależnym od woli dłużnika, a wobec braku w ustawie innych konstytutywnych cech warunku zachodzi wątpliwość, czy można uzupełnić wymagania warunku o zdarzenie przyszłe i niepewne w stosunku do treści czynności prawnej, oraz o uzależnienie nastąpienia lub nienastąpienia zdarzenia od woli którejkolwiek ze stron. Każde zdarzenie, które jest „przyszłe i niepewne”, może według treści art. 89 k.c. stanowić warunek. W szczególności dotyczy to wykonania bądź niewykonania zobowiązania przez dłużnika (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 26 września 2007 r., IV CSK118/07, MoP 2007 nr 21, str. 1171, Biul. SN 2008 nr 1, OSP 2008 nr 12, poz. 125, str. 849, Legalis 88044, uzasadnienie postanowienia składu 7 sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 22 marca 2013 r., III CZP 85/12, OSNC 2013 nr 11, poz. 132, str. 60, Biul. SN 2013 nr 3, Biuletyn SN - IC 2013 nr 10, Legalis 617805).

Zdaniem Sądu wypowiedzenie umowy, jako jednostronne oświadczenie woli o charakterze prawno - kształtującym nie może zostać uczynione z zastrzeżeniem warunku. Dopuszczenie takiej możliwości pozostawałoby w sprzeczności z istotą tego rodzaju czynności, której celem jest definitywne uregulowanie łączącego strony stosunku prawnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie -1 Wydział Cywilny z dnia 14 maja 2015 r., I ACa 16/15, opubl. Mon. Pr. Bank 2015/11, str. 10, Legalis 1285021).

Wypowiedzenie jest prawem kształtującym, które jest realizowane poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie umowy - art. 61 k.c. Z uwagi na szczególne skutki, jalde ze sobą niesie, a które prowadzą do zerwania pomiędzy stronami węzła obligacyjnego, zgodnie z art. 60 k.c. zachowanie takie nie powinno pozostawiać żadnych wątpliwości, co do prawidłowości jego złożenia. Przepis art. 60 k.c. stawia wymóg tego, aby było ono zrozumiale dla odbiorcy. Za prawidłowe wypowiedzenie umowy nie może być uznane pismo, w którym pozwany stwierdza, że „niniejsze wypowiedzenie traci moc w dacie uregulowania, przed upływem okresu wypowiedzenia, całego zobowiązania wymagalnego, wskazanego w tym wypowiedzeniu oraz wszelkich innych zobowiązań z tytułu umowy pożyczki wymagalnych na dzień dokonania spłaty”. Takie oświadczenie Banku nie daje jasności, bowiem nie sposób wywnioskować tego, w jakiej dacie umowa ulega rozwiązaniu tj. w jaki sposób liczyć należy okres wypowiedzenia oraz, przede wszystkim, wysokości kwoty do zapłaty. Jasny i jednoznaczny w tym wypadku jest jedynie przekaz zawierający wezwanie kredytobiorcy do zapłaty oraz termin, w jakim obowiązany jest spełnić świadczenie. Zatem oświadczenie Banku zawarte w piśmie z dnia 5 sierpnia 2013 r., nie mogło wywrzeć skutku w postaci wypowiedzenia umowy z uwagi na niejednoznaczność zapisów, nadto naruszało ono postanowienia umowy stron w zakresie procedury wypowiedzenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie -1 Wydział Cywilny z dnia 14 maja 2015 r., I ACa 16/15, opubl. Mon. Pr. Bank 2015/11, str. 10, Legalis 1285021, podobnie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku -1 Wydział Cywilny z dnia 11 marca 2014 r., I ACa 812/13, Legalis 895289).

Już tylko ta przesłanka powoduje, że bankowy tytuł egzekucyjny nie został wystawiony prawidłowo, ze względu na brak podstawy faktycznej.

W dalszej części uzasadnienia należy jednak odnieść się do faktów, które również uzasadniają wadliwości BTE, uzasadniające powództwo.

Powodowie twierdzili, że umowa zawiera klauzule niedozwolone. Wskazać należy, że kwestionowane przez nich postanowienia są tożsame z niedozwolonymi postanowieniami umownymi wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych pod pozycjami 3178, 3179 5622 oraz 5743. Dodatkowo Sąd Okręgowy stwierdził w umowie zawartej przez strony klauzulę niedozwoloną odpowiadającą treścią wpisanej do rejestru pod pozycją 4176.

To ustalenie nie przesądza jednak automatycznie o bezskuteczności kwestionowanych postanowień umowy (w tym wypadku § 2 ust. 1, 2,4 i 5 oraz § 4 ust. 4 i § 5 ust. 5).

Uznanie klauzuli za abuzywną nie przesądza o wyłączeniu jej z obrotu, natomiast może ona być badana w trybie kontroli incydentalnej, z uwzględnieniem postanowień całej umowy, rozkładu praw i obowiązków stron, ryzyka, jakie ponoszą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2013 roku wydany w sprawie sygn. akt IV CSK 142/13, Legalis 739733, Prok. i Pr. 2014 nr 6, poz. 44, str. 32). Każdorazowo należy ocenić czy spełnione zostały przesłaniu z art. 385¹ § 1 k.c. Jednak konsekwencją umieszczenia klauzuli umownej w rejestrze jest to, że posłużenie się nią będzie miało skutek wprowadzenia do umowy elementu zakazanego przez prawo, bowiem wyrok uznający konkretne postanowienie wzorca za niedozwolone korzysta z tzw. prawomocności materialnej rozszerzonej od momentu wpisania go do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (por. z uchwalą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 r. III CZP 17/15).

Żadna z powyższych klauzul nie dotyczyła pozwanego i wszystkie zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych po zawarciu umowy przez strony. Argumentacja stosowana przez sąd dokonujący tzw. abstrakcyjnej kontroli wzorca umowy niewątpliwie może być jednak pomocna przy kontroli indywidualnej postanowień zawartych w umowie, do której zobowiązany był Sąd w niniejszej sprawie.

Zgodnie z art. 479⁴³ k.p.c. wyrok prawomocny w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwoloną ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru. Jednak każdorazowo należy ocenić, czy spełnione zostały przesianiu przewidziane w art. 385¹ § l k.c., przy

uwzględnieniu, zgodnie z art. 385“ k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami według stanu z chwili zawarcia umowy, treści umowy, okoliczności jej zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny (por. uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 7 października 2008 r., III CZP 80/08, OSNC 2009 nr 9, poz. 118, str. 16, www.sn.pl, Biul. SN 2008 nr 10, OSG 2009 nr 5, poz. 31, str. 3, GP, Legalis 108115).

Zgodnie z art. 385¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem (konsumentem jest osoba, która dokonuje „czynności prawnej” z przedsiębiorcą - art. 22¹ k.c.) nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentów przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Klauzulą niedozwoloną jest zatem postanowienie umowy zawartej z konsumentem, które spełnia (łącznie) wszystkie przesianiu: nie zostało indywidualnie uzgodnione; kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy; nie jest postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron.

Jednocześnie podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 353¹ k.c. strony mogą ułożyć stosunek prawny wg swojego uznania, jednak jego treść lub cel nie może sprzeciwiać się jego właściwości, być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego. Wzajemne świadczenia mogą być nieekwiwalentne, jednak obie strony muszą na to wyrazić zgodę. Niekorzystna dla jednej ze stron treść umowy może prowadzić do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, gdy doprowadziło do niej działanie świadome drugiej strony, albo wykorzystanie silniejszej pozycji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawę z 25 maja 2010 r., VI ACa 1256/09, Legalis 363611).

Odnośnie istot)' dobrych obyczajów w stosunkach z konsumentami oraz działań sprzecznych z nimi wypowiadał się Sąd Najwyższy w szeregu orzeczeniach, a także doktiyna (por. np. wyrok SN z dnia 8 czerwca 2004 r., I CK 635/03, Legalis 208591, wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 27 marca 2015 r., XVII AmC 1038/13, Legalis 1322450, wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 8 stycznia 2003 r., II CKN1097/00, OSNC 2004 nr 4, poz. 55, str. 33, Biul. SN 2003 nr 7, Wokanda 2003 nr 9, str. 6, MoP 2003 nr 19, str. 891, OSP 2004 nr 4, poz. 52, str. 222, Legalis 58238 oraz także SA w Warszawie w wyroku z dnia 23 sierpnia 2011 r., VI ACa 262/11, Legalis 440208).

Przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia została określona przez ustawodawcę w § 3 art. 385¹ k.c. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Pozwany, którego jw. wskazano obowiązywał w tym zakresie ciężar dowodu, nie twierdził, że wzorzec umowy, któiy został przedstawiony do podpisu powodom, został w jakimkolwiek stopniu uzgodniony indywidualnie. Nie było kwestionowane przez pozwanego, że powodowie nie mogli negocjować treści umowy. Bank wprost przyznał, że powodowie mogli zaakceptować zaproponowaną umowę lub do niej nie przystąpić.

W wyroku z dnia 13 lipca 2005 r. (I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11, PB 2006 nr 3, str. 8, Legalis 71468) Sąd Najwyższy stwierdził, że „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Znacząca nierównowaga kontraktowa na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównow-agi (tak SN w wyroku z dnia 15 stycznia 2016 r. I CSK125/15, Legalis, 1398255).

Kontrola zgodności z zasadami obrotu konsumenckiego jest wyłączona w przypadku postanowień umownych określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385 1 § 1 in fine k.c.). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego - świadczeniem głównym banku jest udostępnienie kredytobiorcy oznaczonej kwoty pieniężnej, zaś świadczeniem głównym kredytobiorcy jest zwrot otrzymanych środków pieniężnych, uiszczenie opłat z tytułu oprocentowania i z tytułu prowizji. Ustalenia dotyczące klauzul indeksacyjnych nie ingerują w świadczenie główne. Regulacje te nie dotyczą istoty umowy kredytu (por. wyroki SN: z dnia z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, Legalis 1450586, z 2 kwietnia 2015 r., I CSK 257/14, Legalis 1242506).

Abuzywny charakter mają te postanowienia umowy, które kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są przede wszystkim takie postanowienia, które naruszają równorzędność stron kontraktu, powodują nieusprawiedliwioną dysproporcję praw lub obowiązków, doprowadzają do nierównomiernego rozłożenia ryzyka. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, pomijając takie wartości jak szacunek wobec partnera umowy, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność, fachowość należy kwalifikować zawsze jako sprzeczne z dobrymi obyczajami w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. Sąd powinien zatem zbadać i ocenić, czy konkretne klauzule umowy przekraczają granicę rzetelności kontraktowej zakreślone przez ustawodawcę w odniesieniu do kształtowania praw i obowiązków stron konsumenckiego stosunku obligacyjnego (por. wyrok SN z dnia 13 lipca 2005 r. I CK 832/04, Legalis 71468); wyrok SA w Warszawie z dnia 18 czerwca 2013 roku, VI ACa 1698/12, Legalis 1049486).

Zdaniem Sądu Okręgowego zawarcie umowy, w której kwota pożyczki określona w złotych indeksowana jest (nominowana) do waluty obcej samo w sobie nie może być traktowanej jako sprzeczne z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszające interesy konsumentów (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, Biul. SN 2016 nr 5, OSNC 2016 nr 11, poz. 134, str. 92, Legalis 1450586). Określenie wartości zobowiązania strony umowy na podstawie wartości innego dobra, niż będącego przedmiotem umowy mieści się w ramach swobody kontraktowania i jest dosyć powszechnie stosowane w obrocie. W tej sprawie, w wyniku zastosowania klauzuli indeksacji do franka szwajcarskiego, kwota zadłużenia wyrażana była w walucie obcej a spłaty rozliczane również przez zastosowanie tej waluty. Wprowadziło to do umowy dodatkowe ryzyko - ryzko kursu franka szwajcarskiego w stosunku do złotego polskiego. Niewątpliwie ryzyko to podjęły obie strony. Strona powodowa godziła się na to, albowiem w momencie zawarcia umowy oprocentowanie kredytu indeksowanego we frankach szwajcarskich było zdecydowanie niższe niż oprocentowanie kredytów zlotowych, tym samym niższe były raty spłat. W umowie pożyczkobiorcy nie oświadczyli, że są świadomi tego ryzyka. Jednak w toku postępowania powodowie nie wykazywali, że nie mieli takiej świadomości. Należy wobec tego przyjąć, że godzili się na ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu indeksowanego kursem waluty obcej. Nie można również uznać jw. wskazano, że sam mechanizm indeksacji byl sprzeczny z ustawą lub miał na celu jej obejście. Byl on powszechnie stosowany w obrocie.

Bezsprzecznie jednak, zdaniem Sądu Okręgowego abuzywny charakter miały te postanowienia umowy, które określały sposób indeksacji. Zdefiniowane zostały one w § 2 ust. 1, ust. 4 oraz § 3 ust. 2. W powiązaniu z treścią § 4 ust. 4 umowy postanowienia te stawiały powodów w niewątpliwie gorszej sytuacji, doprowadziły do nieuzasadnionej dysproporcji ich praw w stosunku do praw Banku.

Zgodnie z tymi zapisami decydujący dla określenia wartości umownych jest kurs franka szwajcarskiego obowiązujący w Banku. Kurs ten nie był znany powodom w momencie zawierania umowy (nie wynika to z jej treści), a o jego wysokości mieli zostać informowani poprzez „Harmonogram spłat”. Jak wynika z treści umowy po raz pierwszy harmonogram ten miał być przekazany niezwłocznie po uruchomieniu pożyczki. Oprocentowanie pożyczki równało się sumie stopy bazowej, o której mowa w § 2 ust. 5 umowy, obowiązującej w dniu uruchomienia pożyczki lub jej pierwszej transzy oraz stałej marży banku wynoszącej 4,53 % rocznie. Za obowiązującą w dniu uruchomienia pożyczki lub jej pierwszej transzy stopę przyjęto wysokość stawia LIBOR 6M franka szwajcarskiego, ustalaną dwa dni przed dniem, w którym stopa bazowa miałoby obowiązywać, o godzinie 11.00 czasu londyńskiego i ogłaszaną na stronach informacyjnych Reuters (§ 2 ust. 5 umowy). W regulaminie udzielania kredytów sposób określania oprocentowanie ustalono w § 7 (k.29).

Pozwany wyjaśnił, że kursy walut zawarte są w tabeli kursowej (...) Bank SA i ustalone na podstawie bieżących notowań rynka międzybankowego dla poszczególnych par walutowych. Tabela kursowa ustalana jest każdego dnia roboczego na początku dnia, kursy kupna dla danej tabeli kursowej obowiązują przez cały dzień roboczy, a kursy sprzedaży w następnym dniu roboczym, przez cały dzień (pismo k. 35). Powodowie mogli uzyskać informację o kursach kupna i sprzedaży walut obowiązujących w Banku i publikowanych w tabeli kursów na stronie internetowej banku (§ 13 ust. 4 umowy). Nie zmienia to jednak faktu, że zgodnie z treścią umowy oraz regulaminu nie mieli praw zagwarantowanych dla konsumentów w sytuacji zmiany oprocentowania. Zgodnie bowiem z w/w zapisem § 4 ust. 4 umowy zmiana oprocentowania pożyczki nie stanowi zmiany umowy i nie wymaga aneksu.

Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe zapisy mają charakter abuzywny, są bowiem sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy powodów. Zapisy odwołujące się do kursów walut obowiązujących u pozwanego i publikowanych w tabeli Banku odwołują się do wskaźników, na które powodowie nie mieli żadnego wpływu. Faktycznie pozwalały samodzielnie Bankowi na określenie wysokości odsetek. Należy też zwińcie uwagę na fakt, że powodowie zostali pozbawieni możliwości weryfikacji kursu ustalonego przez Bank. Ogólne odwołanie się w umowie do wartości ogłaszanych na „stronach informacyjnych Reuters” na taką weryfikację nie pozwalało (por. informacje zawarte na stronie internetowej http://reuters.pl). Tak więc w istocie nie istniał żaden mechanizm, który ograniczałby swobodę Banku w ustalaniu kursu. Twierdzenia zawarte w odpowiedzi na pozew, zgodnie, z którymi kursy walut obowiązujące u pozwanego odpowiadały co do zasady aktualnej globalnej sytuacji na rynkach finansowych oraz, że ustalane były na podstawie obiektywnych przesłanek i zbliżone do obowiązującego na międzynarodowym rynku walutowym kursu są w tej sytuacji bez znaczenia. Zdaniem Sądu Okręgowego takie zapisy umowy pozwalały pozwanemu na modyfikowanie wskaźnika, wg którego obliczana była wysokość zobowiązania powodów jednostronnie, co przesądza o tym, że w tym zakresie umowa nie uwzględniała interesu powodów.

• abuzywności tych postanowień świadczy również brak ich transparentności, Powodowie w istocie nie znali sposobu, w jaki Bank kształtował kurs franka. Umowa nie dawała powodom żadnego instrumentu, który pozwalałby bronić się przed nadmierną dla nich zmianą. Ma to niebagatelne znaczenie, bowiem podstawową przyczyną, dla której starali się o kredyt w walucie obcej były niskie raty, na które było powodów stać w danym momencie, natomiast po zmianie kursu CHF dla powodów zbyt wysokie raty stały się niespłacalne, pomimo tego, że ich sytuacja finansowa
• materialna się nie zmieniła. Zdaniem Sądu Okręgowego dysproporcja praw i obowiązków we wskazanym wyżej zakresie na niekorzyść powodów była nieusprawiedliwiona, a brak równowagi kontraktowej wystąpił w takim stopniu, który naruszył usprawiedliwione interesy konsumentów.

Te postanowienia umowy miały wpływ na wysokość zobowiązania powodów. Wartość wypłaconego powodom kredytu w walucie polskiej została przeliczona przez Bank arbitralnie, w sposób niemożliwy do zweryfikowania przez powodów. Dopiero po wypłacie kredytu i przeliczeniu na franki szwajcarskie powodowie mogli dowiedzieć się, jaka jest wartość zadłużenia. Od tak przeliczonej na walutę obcą kwoty kredytu naliczano następnie raty kredytu. Indeksacja zarówno wartość udzielonego kredytu, jak i rat uiszczanych przez powodów odbywała się w oparciu o kurs ustalony w tabelach Banku. Zdaniem Sądu Okręgowego w toku postępowania, pomimo dostarczenia przez Bank dokumentów żądanych przez stronę powodową, w tym zestawienia spłat, zestawienia sposobu wyliczenia zaległości, wydruków przedstawiających historię oprocentowanie i harmonogramów spłat (karty od 341 i następne) pozwany nie wykazał, w jaki sposób kwota udzielonego kredytu została przeliczona i jakie kryteria przyjęto, ustalając kurs CHF.

Na marginesie tylko wskazać można, że przy uwzględnieniu abuzywnego charakteru części postanowień umowy możliwe byłoby ustalenie, że powodowie nie mieli opóźnień w realizacji, co również stanowiłoby o braku podstaw do wypowiedzenia umowy i wystawienia BTE.

Reasumując - wskazane wyżej postanowienia umowy były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały interesy powodów w rażący sposób. W takim zakresie nie wiążą K. R. i J. R.. Talde ukształtowanie przez pozwanego postanowień umowy miało wpływ na wysokość zobowiązania powodów. Tym samym powodowie wykazali, że wysokość świadczenia, do którego uiszczenia są zobowiązani jest inna niż określona w BTE. Nie musieli wykazać dokładnej różnicy, wystarczyło wykazanie nieprawidłowości w mechanizmie kreującym wysokość zobowiązania, który stosowany był przez Bank. Bankowy tytuł egzekucyjny nie został wystawiony w sposób prawidłowy, nie istniało zadłużenie w wysokości w nim określonej. W tej sytuacji bankowy tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności należało pozbawić wykonalności w całości, o czym orzeczono w pkt 1 wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Na koszty te składa się opłata od pozwu w wysokości 9.796 zł, od uiszczenia której powodowie byli zwolnieni. O obowiązku ich zapłaty na rzecz Skarbu Państwa Sąd orzekł na podstawie artykułu 113 ust. 1 u.k.s.c.

Na koszt strony powodowej składają się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 7.200 zł (§ 6 piet 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu) oraz kwota 170 zł 50 gr tytułem wydatków pełnomocnika wyznaczonego z urzędu określona na podstawie przedstawionego spisu kosztów. Zgodnie z art. 122 § 1 k.p.c. adwokat ustanowiony z urzędu ma prawo ściągnąć sumę należną tytułem wynagrodzenia i zwrotu wydatków z kosztów zasądzonych na rzecz tej strony od przeciwnika.